Zmiany w funkcjonowaniu programu KAWKA to ukłon w stronę branży węglowej?

Zapis rozmowy Jacka Bańki z Wojciechem Jakóbikiem z portalu Biznes Alert i Pawłem Musiałkiem z centrum analiz Klubu Jagiellońskiego.

Jacek Bańka: Jak panowie tłumaczą zmiany w funkcjonowaniu programu KAWKA? To ukłon w stronę branży węglowej?

Paweł Musiałek: Nie wiem czy to ukłon, ale jest to decyzja niekorzystna i fatalna dla tych, którzy ochronę powietrza traktują poważnie. Ten program stanowił dużą część dofinansowania do wymiany pieców. Bez niego ciężko będzie o fundusze na modernizację. Do tej pory w Krakowie dzięki temu programowi i uchwale mieliśmy już 30% wymiany pieców starych na najnowsze. Bez tego programu pod dużym zagrożeniem stoi realizacja celu miasta. Oceniam tę decyzję krytycznie. Wygląda na to, że ministerstwo i NFOŚ nie ugną się. Oni ni traktują ochrony powietrza jako priorytetu. Szkoda. To nie są ogromne pieniądze. Jak zobaczymy na dopłaty do innych programów to tam pewne inwestycje idą w miliardy. KAWKA kosztowała kilkaset milionów. W skali kilku lat nie są to duże pieniądze a jednak problem ochrony powietrza jest priorytetowy.

J.B: Jaki to sygnał? Palcie węglem ile wlezie?

Wojciech Jakóbik: Rząd chce czystego węgla. W programie czystych technologii węglowych, w rozwoju sektora węglowego i dystrybucji węgla widać myśl przewodnią. Ministerstwo energii chce palić węglem, ale polskim i wysokiej jakości. Ministerstwo przekonuje Polaków, że możemy zostać przy węglu, ale w formie ekologicznej. Będziemy lepiej certyfikować węgiel. Teraz Polacy często palą miałem, bo nie ma kontroli. Komunikat może być taki, że ministerstwo chce wybrać jakim węglem będą palili Polacy. Komunikat może być też taki, że ministerstwo chce, żeby Polacy dalej palili węglem, ale to ministerstwo chce wybrać jaki to ma być węgiel. To przy okazji zapewni konsumpcję węgla, co jest istotne dla energetyki węglowej, po której stronie stoi twardo resort.

P.M: Przypomnę, że walka ze smogiem nie musi oznaczać zmniejszenia konsumpcji węgla w Polsce. Polacy, którzy palą węglem, mogą przy rozbudowie sieci ciepłowniczej dalej korzystać z węgla, ale w sposób cywilizowany, opalany w elektrociepłowniach. Walka ze smogiem to nie jest mniejsze zapotrzebowany na węgiel. On będzie spalany w elektrociepłowniach a one nie generują problemu niskiej emisji. Kominy są wyżej, mają elektrofiltry. Zanieczyszczenie jest mniejsze.

J.B: Z drugiej strony jest energetyka wiatrowa i ustawa antywiatrakowa, na którą skarży się branża. Ta ustawa może wykończyć tę branżę. Chodzi o kilka zapisów - 2-kilometrowa odległość najbliższych zabudowań od turbiny i czterokrotny wzrost podatku. To koniec z energetyką wiatrową?

W.J: To jasny sygnał dla inwestorów, że dobre czasy się skończyły. Miałem kilka rozmów z ludzi z tej branży. Oni mówią, że nie ma teraz pewności inwestycyjnej i nie będą stawiać wiatraków. Te ograniczenia oznaczają, że tylko na kilku procentach powierzchni kraju można postawić wiatrak. Zostaje przestrzeń na morzu. To domena wielkich koncernów. Tutaj czują się poszkodowani mali producenci, którzy chcą postawić wiatrak w swoim gospodarstwie czy rozwijać inny rodzaj energetyki, bez współpracy z koncernami. To element polityki państwa, które stawia na energetykę węglową.

J.B: Tak czy inaczej musimy mówić o miksie energetycznym. Nie może się on składać tylko z węgla. Musi być energia odnawialna. Co z nią?

P.M: Jest tak, że węgiel stanowi i będzie jeszcze długo stanowił podstawę polskiej energetyki, ale zgodnie ze zobowiązaniami unijnymi, musimy uzyskać określoną ilość energii z odnawialnych źródeł. Ja nie jestem zwolennikiem wyboru danej technologii. Wolny rynek powinien to rozstrzygnąć. Przez długi czas była regulacja, kiedy poszczególne podbranże zielone walczyły o większe dopłaty i wygrywały dostępem do korzystniejszej regulacji. Tu powinniśmy stworzyć system aukcyjny, który jest projektowany. On powinien dać ten efekt, że za najniższą cenę uzyskujemy pewien procent odnawialnej energii, żeby UE była zadowolona. Wszystko ponad to powinno być regulowane rynkowo. Wracając do ustawy to zgadzam się, że to jest niebezpieczne. Faktycznie tylko na kilku procentach powierzchni kraju będzie można budować farmy wiatrowe. Do tego w tej ustawie jest mowa, że jak wiatraki zostaną wybudowane to wokół nie będą mogły być wybudowane domy. To jest niebezpieczne. Istnieje ogromny obszar, który nie będzie zagospodarowany. To utrudnienie dla rozwoju wielu gmin, gdzie już są wiatraki. Wokół nie bezie można budować domów. W ustawie nie mamy też solidnych ocen skutków regulacji. To podstawa do dyskusji. Jakie będą koszty? W jakiej skali? Te dane pochodzą nie od rządu, ale od inwestorów i organizacji robiących badania. Szkoda. Tym samym rząd sam ogranicza do siebie zaufanie. Jestem wobec tej ustawy krytyczny. Także co do trybu jej procedowania.

J.B: Te zapisy odbiegają od norm europejskich. Ta 2-kilometrowa odległość od turbiny to 4 razy więcej niż zwykle...

W.J: Takich ograniczeń w Niemczech czy Francji nie ma, bo tam energetyka odnawialna ma duże poparcie społeczne i rozwija się, mimo wysokich kosztów subsydiowania tego rodzaju energetyki. Sondaże pokazują, że Niemcy czy Francuzi popierają rozwijanie czystej energetyki. W Polsce może być inaczej. Są pierwsze badania, które pokazują, że chcemy czystej energetyki. Jednak można zadać pytanie na ile wiarygodne jest takie badanie. Każdy che czystej energetyki, ale nikt nie chce za to płacić. Jakby zapytać czy chcesz płacić za czystą energetykę to większość by była przeciwko. Rząd rzeczywiście wychodzi naprzeciw megatrendom polityki energetycznej w Europie. On wysiada z polityki klimatycznej na przystanku „suwerenność energetyczne”. To termin ukuty przez Piotra Naimskiego, czyli przez mózg rządu odpowiedzialny za politykę energetyczną. Chodzi o to, że rząd chce, żebyśmy mieli własne moce wytwórcze, wytworzone z naszych technologii, przez nasze firmy. W przekonaniu naszego rządu to jest energetyka węglowa, kopalnie i autonomiczny system wytwarzania energii. To ryzykowne. To stoi na jednej tezie, którą można łatwo podważyć, że węgiel kiedyś podrożeje i to się zwróci. Tymczasem brakuje raportu, który by potwierdzał, że węgiel kiedyś będzie droższy a energetyka węglowa, która w Polsce jest bardzo nieefektywna, będzie kiedyś opłacalna. Uczciwe by było przedstawienie dowodu na to, że te wielkie inwestycje mają sens, bo na końcu się zwrócą. Brakuje takich danych.

P.M: Ta ustawa dotycząca farm wiatrowych nakłada pewne techniczne ograniczenia na ich rozwój. Będziemy mieli zatem więcej starych technologii. One będą krótsze i mniejsze. To spowoduje, że będziemy importować stare niemieckie technologie. To taki paradoks. Rząd swoimi działaniami nie potwierdza, że realizuje konsekwentnie swoją strategię. Pamiętajmy, że ryzyko dla inwestorów, którzy inwestują w zieloną energię, nie odnosi się tylko do tej ustawy, ale także do systemu aukcyjnego. Nie wiemy jak wysokie będą dopłaty do zielonej energetyki. Wszyscy się wstrzymują. Kiedy dochodzą kolejne ryzyka to tutaj można postawić tezę, że rozwój tej energetyki jest zagrożony. Energetyka wiatrowa jest o tyle potrzebna, że w najbliższych latach nie zdążymy oddać tak wielu bloków węglowych, jak szybko będziemy wyłączać te stare. Powstaje luka w systemie. Około 2020 roku być może zabraknie mocy. Farmy wiatrowe mogą to uzupełnić. Nie jestem zwolennikiem dużych dopłat. Ten efekt powinien być jak najtańszy, ale pewna ilość farm wiatrowych może uzupełnić te brakujące moce. Szkoda, że z tego nie skorzystaliśmy.