Czym jest osobowość zależna?
Marcin Szafrański podkreśla, że to nie „uzależnienie” w sensie klinicznym, lecz trwały, nieadaptacyjny wzorzec zachowania – obecny niezależnie od sytuacji. Osoby z osobowością zależną cechuje m.in.:
-
niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji,
-
bierność i cedowanie odpowiedzialności na innych,
-
niska samoocena i lęk przed odrzuceniem,
-
trudność w sprzeciwieniu się bliskim, nawet jeśli ich zachowania są krzywdzące,
-
ciągłe poszukiwanie potwierdzenia własnej wartości.
Skąd się to bierze?
Przyczyny nie są jednoznaczne. Nieliczne badania sugerują możliwy wpływ czynników genetycznych i środowiskowych. Większą rolę mogą odgrywać doświadczenia z dzieciństwa – zwłaszcza przemoc i patologiczne relacje w rodzinie. Nadopiekuńczość rodziców bywa wskazywana w literaturze, ale brak solidnych dowodów naukowych.
Rola kultury i stereotypów
W statystykach częściej diagnozuje się osobowość zależną u kobiet. Psycholog wyjaśnia to wpływem kulturowych ról płciowych, które w społeczeństwach patriarchalnych promują uległość kobiet wobec mężczyzn. W innych kulturach te same cechy mogą w ogóle nie być uznawane za zaburzenie – bo wpisują się w obowiązujące normy społeczne.
Zależność w różnych sferach
Osobowość zależna nie ogranicza się do relacji partnerskich. Może ujawniać się w pracy – w nadmiernym poleganiu na współpracownikach czy przełożonych – oraz w innych relacjach społecznych. Kluczowe jest to, że hierarchia formalna nie ma znaczenia – osoba zależna szuka oparcia niezależnie od układu ról.
Różnice między osobowością zależną a unikającą
Choć w obu przypadkach występuje niski poziom samooceny i lęk, osobowość unikająca unika relacji z obawy przed odrzuceniem, a osobowość zależna aktywnie dąży do bycia w relacji, bo nie potrafi funkcjonować bez stałego potwierdzania swojej wartości.
Życie i terapia
Związek z osobą o cechach osobowości zależnej nie zawsze jest trudny – jeśli oboje partnerzy akceptują swój układ ról. Problem pojawia się, gdy jedna strona ma dość pełnienia roli „opiekuna” i decydenta. Leczenie polega przede wszystkim na psychoterapii, która pomaga w budowaniu samodzielności, asertywności i poczucia własnej wartości.