Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się we wtorek uroczystość wręczenia nagrody IPN "Kustosz Pamięci Narodowej". W tym roku za upamiętnianie historii narodu polskiego z lat 1939-89 otrzymali ją Jerzy Giza, Czesław Nowak, ks. Władysław Palmowski, redemptoryści z Radia Maryja i Muzeum Polskie w Ameryce.
Prezes IPN Jarosław Szarek dziękując laureatom za ich pracę, a także składając im hołd, podkreślił, że ich służba Rzeczypospolitej wiązała się z wyborem wartości - potwierdzonym codzienną pracą na rzecz polskiego dziedzictwa. "Od powodzenia tej pracy, wierności tym wartościom, które niesiecie, zależy przyszłość Polski" - zaznaczył.
Przedstawiając działalność tegorocznych laureatów: Jerzego Gizy, Czesława Nowaka, ks. Władysława Palmowskiego, redemptorystów tworzących Radio Maryja oraz Muzeum Polskiego w Ameryce prezes IPN przypomniał m.in. strajk podjęty przez załogę kopalni "Piast" w Bieruniu po wprowadzeniu stanu wojennego i wiersz, który wówczas napisano: "Wyjeżdżajcie już chłopcy od +Piasta+ (...), Złota klatka wyniesie Was w górę".
"Dzisiaj ta złota klatka jest pełna. Jest wielka rzesza naszych rodaków, która chciałby do tej klatki wsiąść. Tłum zbiera się przed tą klatką, złotą klatką, tylko w którą stronę ta klatka powiedzie? W dół czy w górę? Wy do tej złotej klatki nigdy nie wsiedliście" - mówił do laureatów Szarek.
W uroczystości wręczenia nagród, podczas której odczytano listy okolicznościowe od prezydenta Andrzeja Dudy, marszałek Sejmu Elżbiety Witek i premiera Mateusza Morawieckiego, wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, m.in. Sejmu, MKDNiS i Najwyższej Izby Kontroli. Obecni byli także weterani II wojny światowej; komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, także działaczka społeczna Maria Mirecka-Loryś oraz sędzia Bogusław Nizieński - weteran Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej; w latach 1999-2004 Rzecznik Interesu Publicznego i kawaler Orderu Orła Białego.
"Zachowanie pamięci jest warunkiem trwania narodu, to właśnie wspólna pamięć jest tym, co nas łączy, co buduje naszą tożsamość i pozwala określać kierunki, w jakich chcemy podążać w przyszłości" - napisał prezydent Andrzej Duda. Marszałek Sejmu Elżbieta Witek zwróciła z kolei uwagę, że "niezbywalnym obowiązkiem wobec przeszłości i jej bohaterów jest upowszechnienie wiedzy tak, żeby zapadła głęboko w zbiorową świadomość". Premier Mateusz Morawiecki gratulując laureatom podkreślił w liście, że pielęgnowanie przez nich pamięci jest "żywym źródłem siły wskazującym nowe drogi działania".
W czasie uroczystości uhonorowani zostali również laureaci "Kustosza" z 2020 r. (gala wręczenia nagród nie odbyła się wówczas z powodu epidemii): Kazimierz Cholewa - działacz Solidarności i wieloletni prezes Towarzystwa Parku im. dr H. Jordana w Krakowie; Wasyl Haniewicz - mieszkaniec Tomska i popularyzator historii Polaków na Syberii, zmarły w ubiegłym roku rzeźbiarz Andrzej Pityński - twórca znanego Pomnika Katyńskiego w Jersey City w USA, Wojciech Ziembiński - działacz opozycji antykomunistycznej, inicjator budowy Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, a także austriacki Komitet Pamięci Gusen.
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawana jest od 2002 r. osobom i instytucjom za upamiętnianie dziejów Polaków z lat 1939-89, a także za działalność publiczną zbieżną z misją IPN. Instytut podkreśla, że wyróżnienie to ma m.in. chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia. Pomysłodawcą nagrody, która w tym roku przyznana została po raz dwudziesty, był historyk Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005-10.
W 2019 r. nagrody wręczono Wandzie Półtawskiej, Januszowi Horoszkiewiczowi, Markowi Strokowi, Polskiemu Towarzystwu Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie, oraz - pośmiertnie - Ryszardowi Kaczorowskiemu, ostatniemu prezydentowi RP na uchodźstwie. W ubiegłych latach laureatami zostali m.in. Władysław Bartoszewski, gen. Janusz Brochwicz-Lewiński "Gryf", Paweł Jasienica, prezydent Lech Kaczyński, Janusz Krupski, rosyjskie stowarzyszenie "Memoriał", a także Tomasz Merta, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, historyk prof. Tomasz Strzembosz, Studium Polski Podziemnej, Oleg Zakirow i Związek Sybiraków.