Ukończył w 1987 studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest współzałożycielem Ośrodka Studiów Wschodnich, był jego wicedyrektorem zajmującym się problematyką wschodnią (1991–1993, 1995–2001), został też przewodniczącym rady tej instytucji.
Był funkcjonariuszem Urzędu Ochrony Państwa od powołania tej instytucji do 2002, dosłużył się stopnia kapitana, pełnił funkcję głównego doradcy zarządu wywiadu UOP. Był też w składzie kierownictwa komórek analitycznych urzędu.
Po odejściu ze struktur administracji państwowej w latach 2002–2013 prowadził własną działalność gospodarczą w branży doradczej w zakresie oceny ryzyka inwestycyjnego. Został stałym współpracownikiem „Tygodnika Powszechnego”, a także publicystą prasy codziennej. W 2012 był nominowany do nagrody Grand Press w kategorii „publicystyka” za swój tekst Ambaras z polskością.
Wykładał w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Był również członkiem rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych oraz członkiem rady Centralnego Ośrodka Szkolenia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
20 lutego 2013 został powołany na stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządzie premiera Donalda Tuska. Objął także funkcję koordynatora służb specjalnych – 28 lutego 2013 prezes Rady Ministrów przekazał mu nadzór i zadanie koordynowania działań Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, CBA oraz wywiadu i kontrwywiadu wojskowego.
Od lutego do czerwca 2015 był dyrektorem Instytutu Obywatelskiego.
W wyborach w 2019 uzyskał mandat posła na Sejm IX kadencji, kandydując jako lider listy Koalicji Obywatelskiej w okręgu kieleckim i otrzymując 35 009 głosów.
Jest odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności (2015).