Była jedną z najliczniejszych organizacji partyjnych w Polsce. Po katowickiej, poznańskiej, warszawskiej i łódzkiej zajmowała w kraju piąte miejsce. Wśród krakowskich aparatczyków związanych z PZPR odsetek osób z wyższym wykształceniem był jednym z najwyższych w kraju, najwięcej też pracowników krakowskiej organizacji partyjnej awansowało na szczebel centralny. Dzieje PZPR zarówno w aspekcie ogólnopolskim, jak i regionalnym są ważnym elementem badań nad najnowszą historią Polski, zwłaszcza nad okresem przed 1990 r. O Krakowie pod partyjnym zarządem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w programie Radia Kraków i Instytutu Pamięci Narodowej "Posłuchaj historii" mówił dr. Sebastian Drabik, który naukowo zajmuje się historią PZPR i ruchem komunistycznym w Polsce. Autor wielu artykułów i publikacji dotyczących tego tematu w tym , wydanej przez krakowski IPN, książki pt." Krakowska organizacja PZPR 1948 – 1990. Struktury – członkowie – działalność ", pierwszego całościowego opracowania dziejów PZPR województwa krakowskiego . Program prowadziła Jolanta Drużyńska.
Wystąpienie sekretarza organizacyjnego KW PZPR w Krakowie Kazimierza Barwacza podczas jubileuszu zespołów ludowych w 1971 r / NAC
Krakowska organizacja PZPR 1948–1990 (na podstawie książki S. Drabika "Krakowska organizacja PZPR (1948 –1990). Struktury, członkowie, działalność" Kraków 2021)
W latach 1948–1990 PZPR posiadała w województwie krakowskim monopol władzy i ogromny wpływ na życie publiczne. Krakowska organizacja PZPR była jedną z najważniejszych i najliczniejszych w kraju. Pod względem liczebności zajmowała piąte miejsce w Polsce. Władze partii były zmuszone liczyć się ze specjalnym statusem Krakowa (ośrodek nauki i kultury). Partia podejmowała działania by wpłynąć na zmianę postaw społecznych. Celu tego nie udało się jednak w pełni osiągnąć. Na czele krakowskiej PZPR stało 14 pierwszych sekretarzy. Część z nich to postacie o ogólnopolskim znaczeniu (Bolesław Drobner, Lucjan Motyka, Kazimierz Barcikowski).
Od lewej: dyrektor Stanisław Balicki, marszałek Czesław Wycech, minister Lucjan Motyka, były prezes LSW St. Dybowski, prezes LSW Mieczysław Grad. Warszawa 1969r /NAC
Ośrodki szkoleniowe PZPR , 1950 r /NAC
Jednym z najważniejszych instrumentów sprawowania władzy przez PZPR był system nomenklaturowy. Pozwalał on partii na kontrolowanie obsady tysięcy stanowisk w administracji, gospodarce, oświacie, środkach masowego przekazu, itp. Pod koniec lat 60 w województwie krakowskim partia kontrolowała 7,6 tys. stanowisk. Zróżnicowany był stopień upartyjnienia ludności w województwie, ale nie przekraczał on 10%.
Partia wpływała na opinię publiczną przez kontrolowanie organizacji społecznych i środków masowego przekazu. Partyjną propagandę wspierał rozbudowany system cenzury. Warto pamiętać też o masowych akcjach propagandowych i społecznych (np. podpisywanie Apelu Sztokholmskiego w latach 50). Bardzo ważna rolę na skalę ogólnopolską odegrała „Gazeta Krakowska” (organ prasowy KW PZPR), szczególnie w latach 1980–1981, kiedy to dzięki redaktorowi Maciejowi Szumowskiemu zdobyła pewną niezależność. Warto też wspomnieć o związanym z KW PZPR w Krakowie, a potem rozwiązanym przez władze partyjne Klubie Działaczy i Twórców Kultury „Kuźnica”.
Fot. domena publiczna / https://polona.pl/,
W latach 1948–1990 zaszły duże zmiany w przekroju społecznym członków wojewódzkiej organizacji PZPR w województwie krakowskim i ich wykształceniu (lata 40 – 80% wykształcenie podstawowe, a w 1atach 80 – 18%, odsetek osób z wykształceniem wyższym wzrósł odpowiednio z 3,7% do 27,4%, udział robotników spadł z 50 do 30%, a pracowników umysłowych wzrósł z 30% do ponad 50%). Jeśli chodzi o finanse partii to składały się na nie dotacja z KC oraz składki partyjne.
Badania nad historią PZPR w regionie krakowskim są jednym z ważniejszych aspektów najnowszej historii, zwłaszcza przed 1990 r.
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.
