"Bunt" - reportaż Ewy Szkurłat

60 lat temu mieszkańcy Nowej Huty wyszli na ulice w obronie krzyża

Krzyż Nowohucki (pierwszy, oryginalny) docięty do kotwicy Kościoła Arki w Krakowie-Bieńczycach./ fot: wolne zasoby wikipedii

Osoby pod krzyżem nowohuckim

17 ZDJĘĆ

27 kwietnia 1960 r. koparki wjechały na plac, by wykopać krzyż. Stał na placu, gdzie miał stanąć pierwszy w Nowej Hucie kościół.

- Zajechał samochód ciężarowy i na nim przyjechali robotnicy. Oni zaczęli wykopywać krzyż. Ze mną była świętej pamięci Helena Musiał. Ona wskoczyła do dołu i złapała krzyż. Jak ona złapała, to ja też - wspominają uczestniczki tamtych wydarzeń.

Protesty trwały kilka dni, doszło do starcia z milicją i użyto broni palnej. Bunt stłumiono, a krzyż został zniszczony. Władze skonfiskowały też 2 miliony złotych uzbierane przez mieszkańców na budowę obiecanego kościoła. Według wykazu milicji zatrzymano wtedy 467 osób. Cześć z nich dostało "wilczy bilet" - nigdzie nie mogli znaleźć pracy, niektórzy musieli wyprowadzić się z Nowej Huty.
Do kompromisu z władzami doprowadził potem biskup Wojtyła, zgadzając się, by świątynia powstała kilkaset metrów dalej. Budowę kościoła w Bieńczycach rozpoczęto w październiku 1967 roku, a w maju 1977 roku kardynał Karol Wojtyła dokonał jego konsekracji.
W listopadzie 2007 roku na miejscu walki o krzyż stanął Pomnik Krzyża Nowohuckiego. Odlany z brązu monument ma prawie 5 metrów wysokości i waży ok. 600 kg. Zaprojektował go krakowski artysta rzeźbiarz prof. Stefan Dousa. Krzyż-pomnik zastąpił trzy poprzednie krzyże, stojące w tym miejscu: pierwszy, drewniany, ulegał niszczeniu; drugi był metalowy, trzeci znów drewniany.

W reportażu udział wzięli: Zofia Gaworek, Helena Kędzierska, Halina Słabczyńska, Janina Drąg, Czesław Rówieński, Aleksander Bielat i
Adam Macedoński.

Dokument "Bunt" reprezentował polską radiofonię na Międzynarodowym Festiwalu Prix Europa w Berlinie w 2000 roku.

Krakowski filmowiec Bogumił Godfrejów przygotowuje film o buncie w Nowej Hucie.

Cz.Boruta,skazany na 8 mcy więzienia,w 1960 miał 19 lat,mieszkał w hotelu robotniczym.Widział milicjanta, który postrzelił przez witrynę sklepu cukierniczego jednego z obrońców krzyża.B.Godfrejów we współpracy z @ipn_krakow kręci film o obronie #krzyż.a w #NowaHuta @RadioKrakow pic.twitter.com/uZFc1Be3Sx
— ewa szkurlat (@EwaSzkurlat) April 22, 2020