Dlaczego oburza nas przyrodzenie marszałka? "Nie potrafimy rozmawiać o historii inaczej niż przez pomniki ze spiżu"

W MOCAK-u naga postać marszałka Piłsudskiego ponownie rozpętała debatę o granicach sztuki i naszej wrażliwości. Skandale w sztuce nie są jednak niczym nowym – od Maneta po Kozyrę prowokacja była jednym z jej najważniejszych języków. O tym, dlaczego nieustannie budzi emocje i co mówi o współczesnym społeczeństwie, mówi w rozmowie z Radiem Kraków Kamil Kuitkowski z Cricoteki

Fot. Emilia Wietecha

Skandal – efekt planowany czy nieunikniony?

Jak to jest ze skandalem? Czy artyści tworząc dzieła mają w tyle głowy, że będą przez niektórych potępiani?

Kamil Kujtkowski: To nie jest proste pytanie. Wróciłeś do Paryża sprzed 150 lat i skandali tamtego czasu - Manet nie był jedyny. W Krakowie mieliśmy choćby „Szał” Podkowińskiego, obraz tak skandaliczny, że artysta sam go później pociął. Wtedy funkcjonowały dość jasne normy estetyczne, etyczne i społeczne. Można było przewidzieć, co wywoła oburzenie, choć może idealizuję tamten świat.

Nagi Marszałek i wydumany "skandalik": Kogo oburza obraz w MOCAK-u

Natomiast to, co dzieje się dziś, choćby wokół pracy w MOCAK-u czy niedawnych emocji wokół twórczości Gośki Mycek, pokazuje, że pewne rzeczy nadal uwierają. I chyba dotyczą głównie sfery politycznej.

Skandale wolnej Polski – ciało, religia, pamięć

W ostatnich 30 latach było wiele skandalicznych prac – często związanych z cielesnością. Pamiętamy „Pasję” Doroty Nieznalskiej, instalację Maurizia Cattelana z Janem Pawłem II przygniecionym meteorytem, „Obóz koncentracyjny z klocków Lego” Zbigniewa Libery czy „Piramidę zwierząt” Katarzyny Kozyry. Artyści zapłacili za te pomysły wysoką cenę.

Kamil Kujtkowski: Warto pamiętać, że w przypadku Kozyry zwierzęta były już przeznaczone na śmierć. W dodatku częścią projektu było wideo pokazujące proces umierania, więc ta praca była o czymś innym niż się często wydawało.

W Cricotece na obecnej wystawie pokazujemy pracę Goshki Macugi z 2013 roku - odtworzenie listu Tadeusza Kantora, adresowanego do Zachęty, powstałe tuż po kontrowersjach wokół Cattelana. Wtedy pracownicy Zachęty dostawali wręcz listy z pogróżkami. To pokazuje, że „nihil novi sub sole”.

A skandal wokół nagiego marszałka? On ujawnia coś głębszego: że nie potrafimy rozmawiać o historii inaczej niż przez pomniki ze spiżu. Myślę, że Karol Radziszewski nie chciał skandalu. Jako artysta queerowy funkcjonuje w porządku, w którym nagość nie jest obrazoburcza – jest po prostu naturalna.

Nagość i przekraczanie granic – czy to rola sztuki?

Może artyści powinni mieć przyzwolenie na kontrolowane przekraczanie granic – po to, by nas testować, a nie by wciągać sztukę w bieżące ideologiczne spory?

Kamil Kujtkowski: Uważam, że właśnie od tego jest sztuka. Sztuka jest językiem. I to takim, którego potrzebujemy, bo pewnych rzeczy nie umiemy nazwać inaczej. Sztuka pokazuje, że świat może wyglądać inaczej, niż nam się wydaje. Zadaje pytania i poszukuje nowych sposobów opowiadania.

Problemy zaczynają się, gdy sztuka nie jest „ładna”. W przypadku Gośki Mycek pojawił się zarzut, że jej malarstwo jest nieudolne, bo nie jest hiperrealistyczne. Ale sztuka nie musi być ładna, aby była znacząca.

Tak samo u Radziszewskiego – to nie jest fotograficzny marszałek.

Dlaczego frekwencja rośnie, a zrozumienie niekoniecznie?

W ostatnich 15 latach liczba odwiedzin w muzeach w Polsce się podwoiła. Czy idzie za tym lepsze zrozumienie sztuki?

Kamil Kujtkowski: Ta frekwencja nie wynika ze skandali, jak w Paryżu w XIX wieku. To w dużej mierze efekt rozwoju ekonomicznego i mody na kolekcjonowanie – zwłaszcza malarstwa. To świetne dane, ale wyzwanie pozostaje: jak pracować ze społeczeństwem, jak opowiadać o świecie za pomocą sztuki tak, by nie była uznawana za trudną i niezrozumiałą.

Problem zaczyna się dużo wcześniej – w edukacji. W Polsce edukacja artystyczna jest szczątkowa. Ludzie nie uczą się języka sztuki. A gdy nie rozumiemy języka, reagujemy agresją.

Przypominają mi się słowa Ewy Mikiny, znakomitej krytyczki sztuki: agresja wobec sztuki współczesnej wynika właśnie z używania przez nią trudnego, obcego języka. To niezrozumienie rodzi opór.

Kontekst jest kluczem

Powinniśmy czytać sztukę w kontekście, a nie dosłownie – szczególnie jeśli odwiedzamy muzea okazjonalnie.

Kamil Kujtkowski: I tym właśnie zajmują się instytucje kultury: tłumaczeniem kontekstu. To podstawa.

Wszyscy znamy argument: „moje dziecko by to namalowało”. Odpowiedź brzmi: to dlaczego tego nie zrobiło? A zrobił to sześćdziesięcioletni abstrakcjonista. Z jakiegoś powodu to powstało.

To temat ogromny, większy niż ta rozmowa. A skandal w MOCAK-u pokazuje coś jeszcze – że nie chodzi tylko o sztukę. Żyjemy w rzeczywistości podzielonej na pół. Używamy tych samych słów, ale rozumiemy je inaczej. I może paradoksalnie to właśnie skandal – nawet dotyczący przyrodzenia marszałka – może stać się początkiem rozmowy.

Autor:

Piotr Łęgowski

Komentarze (3)

Ehh

2025-12-03

Nawet po ,,sztuce " widać, że wrócili do władzy.Przeciez przed PySem tak właśnie wyglądala sztuka, także w finansowanych przez miasto teatrach . Cytat z Faktu 2013,,Jan Klata żali się, że jest szykanowany w mediach. Wszystko przez sztukę, podczas której aktorzy kopulowali m.in. ze scenografią"Trochę przy władzy i już wyskoczyli z ch..m Marszałka -leczcie się!

KZK

Krakula z Krakowa

2025-12-03

Oda do penisa . Nie ma ci cwaniaka ani przodownika ,,,nad tego skurczybyka .

Amerykanin

2025-12-03

Myślałem że chodzi o nagrania z udziałem Marszałka Kuchcińskiego.

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Dlaczego oburza nas przyrodzenie marszałka? "Nie potrafimy rozmawiać o historii inaczej niż przez pomniki ze spiżu"

Skandal – efekt planowany czy nieunikniony?

Skandale wolnej Polski – ciało, religia, pamięć

Nagość i przekraczanie granic – czy to rola sztuki?

Dlaczego frekwencja rośnie, a zrozumienie niekoniecznie?

Kontekst jest kluczem

Komentarze (3)

Dodaj komentarz

Najnowsze

"Niezatapialny" w końcu idzie na dno. Jan T. po 17 latach procesu trafi do więzienia

Zderzenie tramwajów na ul. Bieńczyckiej. Akcja służb

Zderzenie tramwajów na ul. Bieńczyckiej. 34 osoby ranne, motorniczy poważnie. AKTUALIZACJA

Szpital okulistyczny na peryferiach. Pacjenci muszą kluczyć, kierowcy parkują gdzie popadnie