W szeroko rozumianym obszarze mindfulness mieszczą się – jak mówił – techniki kierowania uwagi, wyciszenia i pracy z oddechem, które łączą się w jedną całość. Każdy z tych elementów, zastosowany jednocześnie, może wpływać na funkcjonowanie psychiczne:
– W obrębie mindfulness mieszczą się techniki związane z kierowaniem uwagi, wyciszeniem, oddechem. W zależności od tego, jak je połączymy, mogą wywierać różny wpływ na to, jak funkcjonujemy – podkreślał.
Popularność uważności Szafrański wiąże z kilkoma zjawiskami. Po pierwsze – z rozwojem internetu i łatwością popularyzowania „prostych odpowiedzi”, dzięki którym ludzie mają poczucie, że mogą sami sobie pomóc. Po drugie – z rosnącym społecznym zainteresowaniem zdrowiem psychicznym i samopomocą.
Trzeci wątek nazwał wprost „przemysłem szczęśliwości”. Zwrócił uwagę, że coraz więcej osób inwestuje czas i pieniądze w poprawę samopoczucia, a ten sektor rynku rośnie lawinowo. Mindfulness idealnie wpisuje się w ten trend: obiecuje stosunkowo szybkie, proste sposoby na ulgę w napięciu, a przy tym bywa bardzo wygodnym narzędziem z punktu widzenia pracodawców.
Szafrański zauważył, że w wielu firmach uważność staje się tanimi warsztatami „do zarządzania stresem”, które nie dotykają realnych źródeł obciążenia.
– To metody wygodne dla pracodawcy, bo nie trzeba zmieniać struktury pracy ani warunków. Wystarczy „wrzucić” pracownikom trochę treningu uważności i powiedzieć: macie narzędzie, radźcie sobie. Organizacja wygląda na troskliwą, a problemy systemowe pozostają – mówił.
W jego ocenie takie wykorzystywanie mindfulness bywa rodzajem placebo: może przynieść krótkotrwałą ulgę, ale przykrywa głębsze napięcia, zarówno w środowisku pracy, jak i w psychice poszczególnych osób.
Jak wygląda trening uważności i dla kogo może być pomocny?
Zapytany o to, jak „wytrenować” uważność, Szafrański od razu zaznaczył, że nie ma jednej, uniwersalnej recepty. Zwrócił uwagę, że samo słowo „trening” bywa mylące – kojarzy się z wysiłkiem i obciążeniem, podczas gdy uważność ma raczej pomagać w redukcji pobudzenia i uspokojeniu emocji.
Podkreślił, że skuteczność takich metod bardzo zależy od czynników indywidualnych: temperamentu, osobowości, aktualnej sytuacji życiowej.
– Nie dla każdego to zadziała. Warto sobie to powiedzieć na początku, żeby później nie mieć poczucia porażki. Jeżeli ktoś próbuje i nie widzi żadnych pozytywnych rezultatów, to po prostu szuka innych sposobów – zaznaczył.
Opisał też najprostsze formy ćwiczeń, które często stosuje się pod hasłem mindfulness:
krótkie, kilkuminutowe sesje (np. 5–10 minut dziennie lub co kilka dni),
skupienie na oddechu,
przyjęcie określonej, wygodnej pozycji ciała,
przenoszenie uwagi na to, co dzieje się „tu i teraz” – w ciele i otoczeniu,
ćwiczenia oparte na koncentracji na kolejnych zmysłach (wzrok, słuch, dotyk, węch),
obserwowanie doznań z ciała, tzw. „skan ciała”.
Wszystkie te metody służą temu, by choć na chwilę oderwać się od gonitwy myśli i bodźców, znaleźć wycinek czasu na zatrzymanie i wyciszenie. Szafrański podkreślał, że nie ma w tym nic „magicznego”:
– W mindfulnessie nie ma nic nadmiernie skomplikowanego. To proste techniki, które na część osób w określonych warunkach rzeczywiście działają. Problem zaczyna się dopiero wtedy, kiedy próbujemy z tego zrobić uniwersalne lekarstwo na wszystko – mówił.
Odnosząc się do badań, przyznał, że istnieje sporo prac wskazujących na pozytywne efekty mindfulness, szczególnie jako metody wspomagającej w pracy z lękiem czy łagodnymi objawami depresji. Zwrócił jednak uwagę na ograniczenia metodologiczne wielu badań – m.in. brak dobrego porównania stanu przed i po treningu czy nieprecyzyjny dobór uczestników.
Podkreślił też, że mindfulness nie jest terapią samą w sobie, a jedynie narzędziem, które może wspierać inne formy pomocy. Wspomniał o badaniach dotyczących bezsenności – gdzie techniki wyciszające bywają pomocne – ale wyraźnie zaznaczył, że przy długotrwałych trudnościach ze snem warto skontaktować się ze specjalistą, bo przyczyny mogą być zupełnie inne.
Szczególnie ostrożnie – jego zdaniem – trzeba podchodzić do stosowania mindfulness w przypadku ADHD i innych poważniejszych trudności. Przyznał, że istnieją badania sugerujące, iż w niektórych przypadkach takie ćwiczenia mogą wręcz utrudniać radzenie sobie, bo odciągają uwagę od potrzebnego leczenia lub bardziej adekwatnych metod wsparcia.
– Czasem bywa tak, że ktoś z depresją
Posłuchaj rozmowy:
Your browser does not support the audio element.
Mindfulness w szkole, w domu, w relacjach – korzyści i pułapki
Po co w ogóle trenować uważność? Szafrański przyznał, że mindfulness może być pożyteczną metodą wspierającą radzenie sobie z codziennymi trudnościami, redukcją napięcia czy samoregulacją emocji. Jednocześnie zaznaczył, że efekty są najczęściej umiarkowane, co widać także w metaanalizach badań.
– To nie jest cudowna recepta na wszystko. Nie róbmy z mindfulnessu ani złotego środka, ani czarnej owcy. To narzędzie, które bywa pomocne, ale nie zawsze i nie w każdym przypadku – mówił.
Zwrócił uwagę, że jednym z realnych, czasem niedocenianych efektów bywa po prostu to, że człowiek poświęca czas samemu sobie. Znajduje przestrzeń, w której może się zatrzymać – i już ten fakt może przynosić krótkoterminową lub długoterminową ulgę.
W rozmowie pojawił się też wątek zastosowania uważności w szkołach. Szafrański przyznał, że treningi dla dzieci mogą mieć pewną wartość edukacyjną – pokazują, że dbanie o dobrostan psychiczny jest ważne od najmłodszych lat. Ostrzegał jednak przed traktowaniem mindfulness jako uniwersalnego rozwiązania:
– Każda klasa to bardzo zróżnicowana grupa. Dla części dzieci takie ćwiczenia mogą być pomocne, inne będą się po prostu nudzić i nie zobaczą w tym sensu. Jeżeli oczekujemy spektakularnych zmian, to prawdopodobnie się rozczarujemy – zauważył.
W odpowiedzi na pytanie o brak koncentracji u dzieci, przyznał, że uważność może być jednym z narzędzi, ale jej skuteczność zależy od przyczyn trudności. Przypomniał też, że współczesne pokolenia funkcjonują w świecie wielozadaniowości i szybkiego przerzucania uwagi, co z jednej strony przeszkadza w nauce, a z drugiej – może być pewną adaptacją do warunków cyfrowej rzeczywistości.
Rozmowa dotknęła również tematu relacji. Szafrański zwrócił uwagę, że techniki z obszaru treningu uważności bywają zbliżone do ćwiczeń regulacji emocjonalnej stosowanych w psychologii od lat. Pomagają np. spowolnić reakcję złości czy lęku w czasie kłótni w parze, dają chwilę na refleksję zamiast automatycznego wybuchu.
Jednocześnie przypomniał, że emocje – także te trudne – niosą ważne informacje.
– Problem pojawia się wtedy, gdy mindfulness zaczyna służyć wyłącznie do wyciszania „niechcianych” emocji. Jeśli za każdym razem próbujemy je zagłuszyć, możemy przestać dostrzegać, co naprawdę generuje w nas te stany. W dłuższej perspektywie to może być dla nas niekorzystne – podkreślił.
Na zakończenie rozmowy apelował o zachowanie rozsądnego dystansu:
Wyślij opinię na temat artykułu
Komentarze (0)
Brak komentarzy
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit.
Amet architecto
asperiores deleniti dicta dolores earum illo iste
Posłuchasz nas
Kraków 101.6 MHz
Tarnów 101 MHz
Zakopane 100 MHz
Andrychów 98.8 MHz
Gorlice 97.4 MHz
Krynica-Zdrój 102.1 MHz
Rabka-Zdrój 87.6 MHz
Szczawnica 90 MHz
Nowy Sącz 90 MHz
