Rodzaje pamięci: sensoryczna, robocza i długotrwała
Marcin Szafrański wyjaśnia, że pamięć to złożony system, który można podzielić na kilka typów:
-
Pamięć sensoryczna: odbiera bodźce zmysłowe i przetwarza je błyskawicznie, ale nietrwale.
-
Pamięć robocza (krótkotrwała): operuje na ograniczonej liczbie informacji (średnio 7±2 jednostki), które mogą być grupowane dla lepszej przyswajalności.
-
Pamięć długotrwała: magazynuje wiedzę i doświadczenia, które mogą zostać odtworzone po czasie.
„Informacje zapamiętujemy łatwiej, gdy są podane w zorganizowany sposób – np. numery telefonu w trójkach.”
Pamięć jawna i niejawna – czym się różnią?
Ekspert wskazuje, że pamięć można także podzielić na jawną (świadomą) i niejawną (nieświadomą):
-
Jawna dzieli się m.in. na pamięć epizodyczną (związaną z wydarzeniami) i semantyczną (związaną z pojęciami).
-
Niejawna to przede wszystkim pamięć proceduralna, np. umiejętność jazdy na rowerze.
„Nie musimy wiedzieć, jak to robimy – po prostu wiemy, jak jechać na rowerze. To działa automatycznie.”
Hipokamp i mózg – biologiczne podstawy pamięci
Dużą rolę w zapamiętywaniu odgrywa hipokamp – struktura mózgowa odpowiedzialna za kodowanie i utrwalanie informacji. Jednak – jak zaznacza Szafrański – jego rola nie jest aż tak jednoznaczna, jak kiedyś sądzono.
„Wydawało się, że bez hipokampa pamięć nie działa. Ale badania pokazują, że układ pamięciowy to bardziej złożony mechanizm”
Jak stres i kontekst wpływają na pamięć?
Szereg badań potwierdza, że stres krótkotrwały może poprawiać zapamiętywanie, ale długotrwały znacznie je zaburza. Równie istotny jest kontekst sytuacyjny – także zapach, światło czy stan emocjonalny w chwili uczenia się.
„Eksperymenty pokazały, że zapach wanilii w sali wpływał na lepsze odtwarzanie materiału, o ile był obecny zarówno przy nauce, jak i przy przypominaniu”.
Pamiętaj przed egzaminem: sen i spokój mają znaczenie
Marcin Szafrański podkreśla, że sen odgrywa kluczową rolę w konsolidacji śladów pamięciowych – szczególnie tych, które powstają podczas uczenia się.
„Dzień przed egzaminem najlepiej się wyspać. Sen utrwala materiał – stres i zarwana noc mogą go całkowicie zablokować”
Fałszywe wspomnienia – dlaczego pamięć bywa zawodna?
Psycholog mówi również o zjawisku fałszywych wspomnień, które mogą powstać m.in. pod wpływem sugestii, zdjęć czy opowieści innych ludzi.
„Pamięć to nie sztywny system. Jest elastyczna, podatna na zniekształcenia i bardzo zależna od interpretacji”
Pamięć się starzeje. Ale nie zawsze chodzi o ilość
Z wiekiem pamięć rzeczywiście się zmienia – jednak nie zawsze chodzi o zmniejszenie jej pojemności, lecz raczej trudność w dostępie do informacji.
„Zacierają się ślady pamięciowe, ale często są nadal w mózgu. Problemem jest ich wydobycie, a nie brak”.
Dlaczego wspomnienia z dzieciństwa bywają inne niż rzeczywistość?
Odczucia związane z dzieciństwem mogą być zupełnie inne niż rzeczywiste wydarzenia. To wynik zmiany perspektywy, przekształceń pamięci i mechanizmu tzw. życzeniowego wspominania.
"Czasem to, co pamiętamy z dzieciństwa, to efekt opowieści innych, zdjęć czy naszej potrzeby emocjonalnej. To wcale nie musiało się wydarzyć tak, jak nam się wydaje”.
Pamięć – dynamiczny system, którego jeszcze nie rozumiemy do końca
Marcin Szafrański przypomina, że choć nauka o pamięci rozwija się dynamicznie, nadal nie wiemy, jak dokładnie funkcjonują mechanizmy zapamiętywania i odtwarzania informacji.
„To jeden z najbardziej fascynujących, ale i najbardziej nieodgadnionych aspektów funkcjonowania ludzkiego umysłu”