Gdy świat się wali, a mózg szuka winnych. Skąd bierze się wiara w teorie spiskowe?

Teorie spiskowe to nie tylko te niegroźne opowieści o płaskiej Ziemi, ale też coś, co ma realne, czasem tragiczne konsekwencje - od rezygnacji ze szczepień, przez utratę pieniędzy, aż po ataki na budynki rządowe. Wiele osób zastanawia się: dlaczego w ogóle wierzymy w tak dziwne i nieprawdopodobne teorie? Czy to kwestia braku wykształcenia, czy może kryje się za tym coś głębszego, jakieś społeczne pułapki?

Fot. Pexels

Posłuchaj podcastu

Wpadanie w pułapkę teorii spiskowych to nie jest konkurs na inteligencję. Odsuńmy na bok łatkę foliarza czy oszołoma. To jest krzywdzące i - co najważniejsze - absolutnie niczego nie wyjaśnia. Wiele osób, które mają spiskowe przekonania, ma poczucie wykluczenia czy zepchnięcia na margines. Wyśmiewanie ich sprawia, że wpadają tylko głębiej w tę króliczą norę.

Spójrzmy zatem na to z lotu ptaka, tak socjologicznie, bo klucz tkwi w jednej rzeczy. Chaosie i kryzysie. Wyobraźmy sobie wojnę albo pandemię, taką jak COVID-19. Nagle świat staje nam dosłownie na głowie. Czujemy potworny strach o zdrowie, o życie. To są silne emocje, a jednocześnie mamy ogromną lukę poznawczą. Co robi mózg? Po pierwsze, nie znosi tej sprzeczności. Pojawia się sławny dysonans poznawczy.

Jeśli strach jest silniejszy, umysł krzyczy, że musimy znaleźć powód, dla którego tak się boimy. Wtedy nawet najbardziej absurdalne wyjaśnienia, jak np. o złowrogich firmach farmaceutycznych, stają się akceptowalne, bo tylko one usprawiedliwiają ten potężny lęk.

Po drugie, w chaosie potrzebujemy po prostu szybkiej odpowiedzi. Kiedy brakuje nam spójnych, jasnych informacji np. o pochodzeniu wirusa, ta potrzeba zrozumienia jest tak pilna, że chwytamy się pierwszej, lepszej informacji. Często fatalnej jakości. Nie ma czasu na weryfikację. Wystarczy, że teoria jest prosta, jest gotowa i daje poczucie, że wiemy.

Po trzecie - identyfikacje grupowe. To jest potężny mechanizm. To nie jest tak, że teorie spiskowe rozprzestrzeniają się jak pożar. Osoby, które w nie wierzą, czują się w mniejszości. Internet daje im taką komorę głosową, czyli bezpieczną przystań.

Tu wchodzi polityka. Prosty przykład, jeśli moja drużyna przegrała wybory, chętniej uwierzę w to, że je sfałszowano, bo moja grupa, czyli ci lepsi, musiała przegrać przez spisek. Odwrotnie niż uwierzę, że to moja ekipa popełniła błędy. To jest mechanizm czystej obrony własnej tożsamości.

Dlatego zamiast wyśmiewać, musimy budować przede wszystkim zaufanie i stopniowo wprowadzać wiarygodne, jasne informacje. Za każdą taką dziwną teorią stoi zazwyczaj człowiek, który w chaosie szukał kotwicy, a niestety znalazł ją w spiskowym wyjaśnieniu.

Autor:

Kamil Wszołek

Komentarze (1)

Amerykanin

2025-11-13

Skąd? Z puszczonych samopas zcentralizowanych mediów społecznościowych, których model biznesowy się na tym opiera, albo jak w przypadku nazisty muska, są one ręcznie sterowane przez właściciela żeby użytkowników-lemingów eksponować na starannie przygotowaną dezinformację.

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Gdy świat się wali, a mózg szuka winnych. Skąd bierze się wiara w teorie spiskowe?

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Fałszywe euro za telefony. Policja szuka kolejnych poszkodowanych

"Jestem w procesie, który pozwala mi wracać do siebie". Życie w trakcie tranzycji

15. Festiwal Jazz Contest: warsztaty, przesłuchania i finał w Lusławicach

„6 7”, „klasa” i „szponcić/szpont” w finałowej piętnastce plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2025

Kraków: zaginęła 44-letnia Agnieszka Piątek. ZDJĘCIE, RYSOPIS

Prof. Piotr Borek nie jest już rektorem Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie