Dlaczego rybom trudniej „zostać pluszakami”? Empatia działa automatycznie.

Dlaczego jedne gatunki wzbudzają w nas ciepłe uczucia, a inne pozostają obojętne? Empatia nie jest jedynie kwestią dobrej woli — to proces zakorzeniony w neurobiologii i ewolucji.

W okresie świątecznym sklepy toną w wizerunkach zwierząt: uśmiechniętych reniferów, myszek w mikołajowych czapkach, przyjaznych króliczków. Zwierzęta te mają wzbudzać ciepło, sympatię i poczucie dziecięcej radości. Paradoks polega na tym, że kilka regałów dalej znajdziemy… łapki na myszy i środki do ich tępienia. Ten kontrast, to symboliczny „świat w soczewce” — pokazujący, jak selektywnie i instrumentalnie potrafimy traktować zwierzęta.

Empatia jest biologicznie uwarunkowana

Dlaczego jedne gatunki wzbudzają w nas ciepłe uczucia, a inne pozostają obojętne? Empatia nie jest jedynie kwestią dobrej woli — to proces zakorzeniony w neurobiologii i ewolucji. Wiele badań pokazuje, że ludzie najłatwiej reagują emocjonalnie na zwierzęta, których wygląd przypomina… nas samych albo inne, dobrze nam znane gatunki towarzyszące.

Jak podkreśla prof. Marcin Urbaniak, „są specyficzne bodźce, które w nas uruchamiają współodczuwanie”. Najważniejszym z nich jest twarz — bogata w mimikę, wyraz oczu, sygnały emocjonalne. Jeżeli tych sygnałów brakuje, empatia natychmiast słabnie. „Im bardziej twarz jest nieludzka, tym trudniej nam się zidentyfikować z podmiotem i współodczuwać jego stany emocjonalne”.

Dlatego psy, koty, króliki czy myszy tak łatwo stają się bohaterami bajek. Są „czytelne emocjonalnie”, a ich fizjonomia współgra z naszymi ewolucyjnie utrwalonymi mechanizmami reagowania.

Ryby — „niewidoczne” istoty moralne

Na drugim biegunie znajdują się ryby. Nie mają wyraźnej mimiki, trudno odczytać ich „minę”, a więc i „uczucia”. Dla naszego mózgu to niemal „puste ekrany” — istoty pozbawione „twarzy”, a więc i „osobowości”. Marketing także ich nie promuje, bo — w przeciwieństwie do pluszowych ssaków — nie są wdzięcznym nośnikiem „słodkich” narracji. Wyjątki oczywiście istnieją. Disneyowski Nemo zrobił oszałamiającą karierę, a jego gatunek stał się symbolem sympatycznej, barwnej rybki. Jednak i to niewiele zmienia w praktyce. Popularność w kulturze nie przekłada się automatycznie na realną wrażliwość wobec zwierząt wodnych.

Choć empatia emocjonalna wobec ryb bywa trudna, empatia poznawcza — a więc rozumowe uznanie ich podmiotowości — jest jak najbardziej możliwa. Rosnące badania nad świadomością i odczuwaniem bólu przez ryby, a także świadomość społeczna, sprawiają, że coraz więcej ludzi domaga się ich lepszej ochrony.

Jak podkreśla prof. Urbaniak, „statystycznie rośnie zgoda konsumentów na realne egzekwowanie ochrony prawnej ryb oraz ograniczenie sprzedaży żywych karpi”. To sygnał, że wiedza może kształtować etykę.

Ryby stanowią największą grupę zwierząt wykorzystywanych przez człowieka — przemysłowo, kulinarnie i gospodarczo. Jednocześnie są najbardziej „ciche”, niewidzialne emocjonalnie, pozbawione symbolicznego głosu. Dlatego, jak mówi profesor, warto „oddać rybom głos symbolicznie — pokazać, że ich podmiotowość istnieje, a ich doznaniowość jest realna”.

Świadomy wybór zaczyna się od uważności.

W praktyce oznacza to krytyczne myślenie o tym, jak widzimy zwierzęta, unikanie automatyzmu w ocenach, świadome decyzje konsumenckie, zainteresowanie certyfikatami i pochodzeniem produktów. Nie każde zwierzę ma równe szanse na naszą empatię — bo empatia nie działa w próżni. To mechanizm głęboko biologiczny, kulturowy i społeczny. Jednak to, że coś jest trudne, nie znaczy, że niemożliwe. Wrażliwość można rozwijać.

Tematy: ryby empatia neurobiologia

Autor:

Anna Piekarczyk

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Dlaczego rybom trudniej „zostać pluszakami”? Empatia działa automatycznie.

Empatia jest biologicznie uwarunkowana

Świadomy wybór zaczyna się od uważności.

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Kardynał Ryś przejmuje „pole minowe”. Co zostawił po sobie abp Jędraszewski?

Ewa Lipska z odznaką "Honoris Gratia"

Pożar w restauracji na Krupówkach. Dwie osoby w szpitalu

Napad na jubilera na osiedlu Tysiąclecia w Krakowie. Trwają poszukiwania sprawców

Kraków: potrącenie pieszego. Na miejsce przyleciał śmigłowiec LPR

Kolejna akcja CBA w Nowym Sączu. Śledczy nie ujawniają szczegółów

Pogrzeb wariantów S7. Przed siedzibą GDDKiA znów protestowali mieszkańcy

Tajemnice obrazu z Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Naukowcy ustalą autora renesansowego dzieła?

W magistrackiej broszurze Tarnów nie informuje mieszkańców o podwyżkach, jest za to sporo o sukcesach

Wyzwanie dla najlepszych: ekoedukacja

"OPW z dronem" - wojsko wyszkoli licealistów z obsługi bezzałogowców

Wypadek w Inwałdzie oraz potrącenie w Libiążu

Dyrektor Graniczka jednak zawieszony. Kraków naprawił błąd we wniosku

Dlaczego rybom trudniej „zostać pluszakami”? Empatia działa automatycznie.

Empatia jest biologicznie uwarunkowana

Świadomy wybór zaczyna się od uważności.

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Kardynał Ryś przejmuje „pole minowe”. Co zostawił po sobie abp Jędraszewski?

Ewa Lipska z odznaką "Honoris Gratia"

Pożar w restauracji na Krupówkach. Dwie osoby w szpitalu

Napad na jubilera na osiedlu Tysiąclecia w Krakowie. Trwają poszukiwania sprawców

Kraków: potrącenie pieszego. Na miejsce przyleciał śmigłowiec LPR

Kolejna akcja CBA w Nowym Sączu. Śledczy nie ujawniają szczegółów

Pogrzeb wariantów S7. Przed siedzibą GDDKiA znów protestowali mieszkańcy

Tajemnice obrazu z Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Naukowcy ustalą autora renesansowego dzieła?

W magistrackiej broszurze Tarnów nie informuje mieszkańców o podwyżkach, jest za to sporo o sukcesach

Wyzwanie dla najlepszych: ekoedukacja

"OPW z dronem" - wojsko wyszkoli licealistów z obsługi bezzałogowców

Wypadek w Inwałdzie oraz potrącenie w Libiążu

Dyrektor Graniczka jednak zawieszony. Kraków naprawił błąd we wniosku

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię