Prawo i etyka wciąż się rozmijają
„Jeżeli zwierzę bardzo cierpi – doświadcza bólu fizycznego, nudy czy stresu – to należy z takiego badania zrezygnować – to model etycznej oceny badań Patricka Batesona z lat 80. Zakłada, że każde badanie powinno uwzględniać trzy czynniki: skalę cierpienia zwierząt, potencjalną korzyść społeczną oraz jakość metod. W praktyce jednak – jak zauważa profesor – mało kto go zna, a jeśli nawet, to nie jest to sformalizowane w przepisach”.
W Polsce obowiązuje ustawa o ochronie zwierząt wykorzystywanych w celach naukowych i edukacyjnych, jednak – jak tłumaczy Urbaniak – „przepisy są na tyle ogólne, że łatwo je ominąć”. Co więcej, nie definiują precyzyjnie, czym jest „potencjalna korzyść społeczna”, co pozwala badaczom interpretować to pojęcie bardzo swobodnie – często nawet jako zysk finansowy z grantów. W efekcie wiele badań jest powielanych, mimo że ich wyniki są już znane. Profesor nazywa to „najbardziej oczywistym dowodem na nadużywanie zwierząt”.
Szczury za kierownicą i w grze wideo
Jednym z przykładów, o których mówi prof. Urbaniak, jest głośny eksperyment z Uniwersytetu Richmond (2019), gdzie naukowcy nauczyli szczury prowadzić miniaturowe samochodziki zbudowane z plastikowych pojemników.
”Kabina samochodu to była odwrócona na bok butelka plastikowa, z odciętą ścianką. Szczur chwytał łapkami druciki, zamykał obwód elektryczny i pojazd ruszał” – relacjonuje profesor.
Badacze odkryli, że jazda autkiem obniżała poziom hormonów stresu u szczurów. Jednak, jak zauważa Urbaniak, „cel był szczytny, ale rezultat banalny” – bo od dawna wiadomo, że urozmaicone środowisko poprawia dobrostan zwierząt. Nie trzeba budować mikromeleksów – wystarczy ściółka, korzenie czy drabinki.
Jeszcze bardziej kuriozalnie brzmi eksperyment węgierskiego neurobiologa Wiktora Totha, który nauczył trzy szczury... grać w grę. Zwierzęta, biegnąc po obracającej się piłce, poruszały się po wirtualnym labiryncie, a następnie – po odpowiednim treningu – zaczęły „strzelać” do obiektów na ekranie.
„To naiwna, metodologicznie mało inteligentna procedura” – komentuje Urbaniak. – „Być może szczury po prostu nauczyły się reagować na pojawiającą się plamę, nie rozumiejąc w ogóle sensu działania”.
Świnie przy joysticku i gołębie znawcy sztuki
Nie wszystkie badania, o których mówi profesor, są jednak pozbawione sensu. W jednym z późniejszych eksperymentów naukowcy nauczyli świnie obsługi joysticka i sterowania obiektem na ekranie. Tu już, zdaniem Urbaniaka, „udało się udowodnić, że świnie mają zdolność rozumienia abstrakcyjnych zasad – podobnie jak szympansy czy delfiny”.Z kolei japońscy neurobiolodzy w latach 90. nauczyli gołębie rozpoznawania stylów malarskich – i choć może to brzmieć jak żart, wyniki pokazały, że ptaki rzeczywiście potrafią rozróżniać barwy, kształty i kompozycje w sposób zaskakująco precyzyjny.
Większość tych eksperymentów – jak przyznaje sam profesor – nie wnosi jednak realnego wkładu w wiedzę o świecie. „Wszystkie te rezultaty są czysto teoretyczne. Trudno nie odnieść wrażenia, że w wielu przypadkach chodzi raczej o medialny efekt niż naukowy przełom. „Komunikat, że szczury jeżdżą meleksami, musi się przedostać do mediów. I prawdopodobnie o to chodzi w większości takich eksperymentów” – podsumowuje profesor. Choć eksperymenty tego typu budzą uśmiech, ich istnienie pokazuje, jak łatwo nauka może przejść od poszukiwania prawdy do produkowania ciekawostek. „Zwierzęta laboratoryjne są skazane na badania” – przyznaje Urbaniak – „więc można im tylko życzyć, by raczej jeździły samochodzikami niż uczestniczyły w bardziej inwazyjnych procedurach.”
Wyślij opinię na temat artykułu
Komentarze (1)
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit.
Amet architecto
asperiores deleniti dicta dolores earum illo iste
Posłuchasz nas
Kraków 101.6 MHz
Tarnów 101 MHz
Zakopane 100 MHz
Andrychów 98.8 MHz
Gorlice 97.4 MHz
Krynica-Zdrój 102.1 MHz
Rabka-Zdrój 87.6 MHz
Szczawnica 90 MHz
Nowy Sącz 90 MHz
