Dyrektor MNK Andrzej Szczerski zwrócił uwagę, że nowo otwarta ekspozycja pokazuje Matejkę mniej znanego. „Ukształtował całe pokolenia Polaków, ta wystawa to okazja, by odczytać artystę na nowo” – powiedział dyrektor Muzeum.
Na wystawie „Matejko. Malarz i historia” w Gmachu Głównym MNK znajduje się ponad 300 obiektów – m.in. obrazów, szkiców, rysunków, fotografii, dokumentów, medali i strojów. Wystawa jest podzielona na tematy: „Cóż po malarzu w czasie marnym?”, „Młody Matejko”, „Narodziny artystycznego dziejopisa”, „Obrazowanie historii”, „W Europie Środkowo-Wschodniej, czyli gdzie?”, „Rzeczpospolita, ale czyja?”, „Cywilizacja, ale jaka?”.
„To jest jeden z największych polskich artystów i malarzy” – podkreślił minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński. Jak wspominał, za życia Matejko bywał przedmiotem kpin, bywał niesprawiedliwie traktowany, ale obrona Matejki, zwłaszcza dzisiaj, jest łatwa – chodzi o warsztat artysty będący przykładem najlepszych technik, umiejętności malarskich. Ale i – jak wymieniał minister – Matejko był i jest ikoną kultury masowej. Matejko był też – mówił szef resortu kultury – „świadomy, że opowiadanie o historii za pomocą obrazu łatwiej trafia niż tekst, mądre naukowe wywody”.
„Powodów, by Matejkę doceniać, jest bardzo wiele. Cieszę się, że tu przyjdą tłumy i że nie będzie dyskusji, czy Matejko jest wielki” – powiedział Gliński.
Z inicjatywy MNK rok 2023 został ustanowiony przez Senat RP Rokiem Jana Matejki. W tym roku przypada 185. rocznica urodzin malarza, 130. rocznica śmierci oraz 125. rocznica powstania pierwszego biograficznego muzeum na ziemiach polskich – Muzeum Dom Jana Matejki.
Matejko był wśród inicjatorów powołania w 1879 r. Muzeum Narodowego w Krakowie w 1879 r. Do końca życia współpracował z tą placówką.
Kurator wystawy, Michał Haake, przygotowując ekspozycję, chciał skłonić odbiorców do zastanowienia się nad pytaniem, czy Matejko, który pragnął malować obrazy o polskich dziejach, potrafił skutecznie ująć fakty historyczne w formę artystyczną?
Wystawa „Matejko. Malarz i historia” czynna będzie do 7 stycznia 2024 r. Eksponaty prezentowane na niej pochodzą z różnych instytucji kultury, m.in. z Muzeum Narodowego w Warszawie.