Dziedzictwo górali karpackich obejmuje szeroki wachlarz zjawisk kulturowych: tradycyjną muzykę, śpiew i taniec, charakterystyczne stroje, rzemiosło artystyczne, obrzędy rodzinne i doroczne, zwyczaje pasterskie, lokalne odmiany gwary oraz wiedzę związaną z życiem i gospodarowaniem w górach. Kluczowa jest tu ciągłość przekazu — praktyki są wciąż przekazywane i twórczo rozwijane przez kolejne pokolenia.
Kultura góralska polskich Karpat nie jest jednorodna. Tworzą ją różne wspólnoty regionalne zamieszkujące południowe obszary kraju, od Beskidów po Podhale, Spisz i Orawę. Poszczególne grupy wyróżniają się lokalnymi odmianami stroju, muzyki, gwary czy obyczajowości, jednak łączy je wspólne dziedzictwo wyrosłe z podobnych warunków geograficznych, historii oraz doświadczenia życia w górach. Ta różnorodność w ramach wspólnej tradycji stanowi jeden z najcenniejszych elementów góralskiego dziedzictwa niematerialnego.
Jak podkreślał w audycji „Przed Horyzontem” w Radiu Kraków Piotr Gąsienica, wicedyrektor Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu i wiceprezes Związku Podhalan w Polsce, istotą całego procesu było zwrócenie uwagi na współczesny wymiar tradycji:
Depozytariusze początkowo mieli problem, bo w rozmowach często sięgali wstecz, przywołując zwyczaje sprzed kilkudziesięciu czy nawet stu lat. Tymczasem w tym wniosku chodzi o skupienie się na „tu i teraz” – na tym, co z bogatej tradycji góralskiej przetrwało i jest nadal żywe. To właśnie te praktyki podlegają wpisowi, a nie te, które z różnych powodów już odeszły.
Wniosek o wpis kultury górali polskich Karpat na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego był efektem wielomiesięcznej współpracy instytucji i środowisk regionalnych. Działania koordynowały Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu oraz Związek Podhalan w Polsce, przy wsparciu Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej. To właśnie dzięki zaangażowaniu tych podmiotów możliwe było zebranie dokumentacji, przeprowadzenie konsultacji z depozytariuszami oraz przygotowanie wniosku, który podkreśla żywy, współczesny charakter kultury góralskiej.