Zmiany w PIP bez radykalnych narzędzi. Dr Benio: decyzje administracyjne to zła droga

Nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy wywołują duże emocje wśród pracodawców i związków zawodowych, jednak – jak ocenia dr Marek Benio z Europejskiego Instytutu Mobilności Pracy, Uniwersytetu Ekonomicznego i Uniwersytetu Gdańskiego – sedno reformy leży gdzie indziej niż w administracyjnym przekształcaniu umów cywilnoprawnych w etaty. Ekspert podkreśla, że „nie tędy droga”, a większe znaczenie mogą mieć miękkie instrumenty kontroli oraz zmiana sposobu działania inspekcji z reaktywnego na bardziej systemowy.

Fot. Pixabay

Reforma Państwowej Inspekcji Pracy nie została „rozbrojona”, lecz zmieniona tak, by była zgodna z obowiązującym porządkiem prawnym i skuteczniejsza systemowo.
Administracyjne przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę może pogłębiać segmentację rynku pracy zamiast ją ograniczać.
Kluczowym problemem umów cywilnoprawnych nie są składki, lecz brak ograniczeń czasu pracy i brak urlopów.
Nowe uprawnienia PIP, w tym dostęp do danych ZUS i KAS, mogą realnie zwiększyć skuteczność kontroli bez destabilizowania rynku.

Posłuchaj rozmowy

Reforma PIP: mniej radykalnych narzędzi, więcej systemowych zmian

Nowelizacja przepisów dotyczących Państwowej Inspekcji Pracy od początku wzbudzała duże emocje. W pierwotnych zapowiedziach kluczowym elementem miało być administracyjne przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę tam, gdzie faktycznie dochodzi do stosunku pracy. Ostatecznie ten instrument pozostał, ale w znacznie łagodniejszej formie – bez automatycznych skutków wstecznych i bez natychmiastowego obowiązku zapłaty zaległych składek.

Zdaniem dr. Marka Benio pierwotny projekt nie był dobrze przygotowany od strony prawnej i opierał się na błędnym założeniu, że decyzja administracyjna może być skutecznym narzędziem systemowej zmiany rynku pracy. Ekspert zwraca uwagę, że przy ograniczonych zasobach inspekcji takie działania miałyby charakter punktowy i mogłyby prowadzić do jeszcze większej nierówności między pracodawcami.

Decyzja administracyjna to jest środek, który działa punktowo

– zauważa dr Benio.

W jego ocenie w takim modelu najbardziej zyskaliby ci, którzy najdłużej pozostawaliby poza zainteresowaniem inspekcji, co w praktyce pogłębiałoby segmentację rynku pracy zamiast ją ograniczać.

PIP z nowymi kompetencjami? Dr Benio ostrzega przed chaosem prawnym

Miękkie instrumenty zamiast konfrontacji

Dr Benio podkreśla, że Państwowa Inspekcja Pracy już dziś dysponuje narzędziami, które – choć mniej spektakularne – bywają znacznie skuteczniejsze niż formalne postępowania sądowe. Chodzi przede wszystkim o zalecenia wydawane podczas kontroli, które skłaniają strony do dobrowolnego przekształcenia umowy.

Nowelizacja idzie właśnie w tym kierunku. Jeżeli pracodawca i wykonawca uznają argumenty inspektora, mogą zmienić formę zatrudnienia bez destabilizujących konsekwencji finansowych. Dopiero brak reakcji otwiera drogę do decyzji administracyjnej, która – co istotne – pozostaje zaskarżalna i podlega standardowym zasadom postępowania administracyjnego.

Takie podejście ma, zdaniem eksperta, chronić zarówno pracowników, jak i stabilność całego rynku, bez wywoływania efektu odstraszającego wśród przedsiębiorców.

Naciski i nierówność stron umowy

Jednym z kontrowersyjnych rozwiązań w nowych przepisach jest możliwość odstąpienia przez inspektora od interwencji, jeśli obie strony oświadczą, że odpowiada im obecna forma współpracy. Pojawiają się obawy, że w takich sytuacjach pracodawcy mogą wywierać nacisk na pracowników.

Dr Benio przyznaje, że takie ryzyko istnieje, szczególnie w mniejszych miejscowościach zdominowanych przez jednego dużego pracodawcę. Jednocześnie zaznacza, że nierówność stron nie jest zjawiskiem charakterystycznym wyłącznie dla umów cywilnoprawnych, lecz występuje również w klasycznym stosunku pracy. Kluczowe znaczenie ma tu ogólna sytuacja na lokalnym rynku pracy oraz dostępność alternatywnego zatrudnienia.

Gdzie naprawdę leży problem umów cywilnoprawnych

W ocenie eksperta główne różnice między umowami cywilnoprawnymi a etatem nie sprowadzają się do składek na ubezpieczenia społeczne. Znacznie większym problemem jest brak regulacji czasu pracy oraz brak prawa do płatnego urlopu.

Problemem nie są składki na ubezpieczenie społeczne. Problemem są przepisy o czasie pracy, których po prostu nie ma ograniczeń przy umowach cywilno-prawnych

– mówi.

Dr Benio proponuje, aby zmiany miały charakter etapowy: najpierw uporządkowanie zbiegu tytułów do ubezpieczeń, następnie wprowadzenie limitów godzin pracy ze względów bezpieczeństwa i higieny pracy, a dopiero na końcu objęcie umów cywilnoprawnych elementami ochrony socjalnej, takimi jak urlopy.

Czterodniowy tydzień pracy? Dr Marek Benio: „Pilotaż to najlepsze rozwiązanie”

Dostęp do danych ZUS i KAS – kluczowa zmiana

Najistotniejszą częścią nowelizacji, zdaniem gościa audycji, nie są jednak decyzje administracyjne, lecz nowe uprawnienia analityczne Państwowej Inspekcji Pracy. Dzięki ustawowemu dostępowi do danych gromadzonych przez ZUS i Krajową Administrację Skarbową inspekcja ma działać bardziej proaktywnie i precyzyjnie typować podmioty do kontroli, m.in. na podstawie informacji o umowach o dzieło.

Dotychczas PIP reagowała głównie na skargi i zawiadomienia. Teraz ma zyskać narzędzia pozwalające na planowanie kontroli w sposób bardziej systemowy.

Państwowa Inspekcja Pracy naprawdę przez ostatnią dekadę z hakiem pracowała na poprawę wizerunku

– ocenia ekspert.

Zdaniem dr. Benio odejście od „atomowych” decyzji ze skutkiem wstecz ma znaczenie nie tylko ekonomiczne, ale także społeczne – pozwala bowiem zachować zaufanie obywateli do instytucji publicznych i utrzymać rolę inspekcji jako organu kontrolnego, a nie represyjnego.

Autor:

Jacek Bańka

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Zmiany w PIP bez radykalnych narzędzi. Dr Benio: decyzje administracyjne to zła droga

Reforma PIP: mniej radykalnych narzędzi, więcej systemowych zmian

Miękkie instrumenty zamiast konfrontacji

Naciski i nierówność stron umowy

Gdzie naprawdę leży problem umów cywilnoprawnych

Dostęp do danych ZUS i KAS – kluczowa zmiana

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Podglądanie Babiej Góry. Turyści mogą już sprawdzać warunki pogodowe dzięki kamerze online

DK94 będzie szersza i bezpieczniejsza. Jest pozwolenie na rozbudowę drogi

Przygotowania do szopki w Ptaszkowej

Strzelał do kolegi z pracy. Jest decyzja o deportacji obywatela Ukrainy

Wywrócona ciężarówka koło Gorlic. Obowiązuje ruch wahadłowy

Aby zdążyć na Święta Bożego Narodzenia, zaczęli wieszać lampki już w wakacje

Śmiertelna była rana klatki piersiowej. Są wstępne wyniki sekcji zwłok napastnika z Myślenic