To nie jest fikcja. "Dom dobry" to rekonstrukcja bolesnych faktów

"Dom dobry" Wojciecha Smarzowskiego jest filmem, który nie pozwala o sobie zapomnieć. Przemoc, którą pokazuje, nie jest ani przesadzona, ani odrealniona, jest znana, słyszana, powtarzana w tysiącach mieszkań. Dla części widzów być może po raz pierwszy staje się widoczna, choć dla tych, którzy na co dzień pracują z jej ofiarami, nie ma w tym obrazie niczego zaskakującego. Pokazuje jedynie bolesną prawdę. Widzowie po seansie wychodzą w ciszy. Dlaczego? Gościniami Sylwii Paszkowskiej była Iwona Anna Wiśniewska, psychoterapeutka, seksuolożka, dyrektorka Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Osób Dotkniętych Przemocą Domową oraz Dominika Bednarczyk, aktorka, odtwórczyni roli Uli, szefowej Ośrodka Pomocy Kobietom Dotkniętym Przemocą w filmie "Dom dobry".

Iwona Anna Wiśniewska i Dominika Bednarczyk/fot. Sylwia Paszkowska

Krytycy się mylili? Widzowie reagują

Pierwsze opinie po pokazie "Domu dobrego" w Gdyni brzmiały chłodno. Gdy film trafił do kin, wydarzyło się coś całkiem innego. Widownia zaczęła wypełniać sale, a reakcje okazały się zupełnie inne niż festiwalowe oceny.

Kiedy ponad 27 lat temu zaczęliśmy mówić o zjawisku przemocy, był to temat tabu. Zastanawiałam się razem z koleżankami, jaki jest powód, że wiele osób idzie do kina, żeby obejrzeć ten film? Dlatego że wiele z nas doznaje przemocy i nadal jest to temat tabu. Osoba, która jej doznaje, jest stygmatyzowana, nietraktowana poważnie – mówi Iwona Anna Wiśniewska.

"Dom dobry" nie jest fikcją. W filmie nie ma ani jednej wymyślonej sceny przemocy. Smarzowski przez trzy lata zbierał historie od pracownic i pracowników ośrodków wsparcia. Niektóre z nich były tak brutalne, że aktorzy nie dowierzali, że to może się zdarzyć w realnym domu, za ścianą, przez lata, bez świadków, bez reakcji. To doświadczenia z ich praktyki – policjantek, policjantów, terapeutek, osób z ośrodków.

Ludzie gremialnie ruszyli na ten film. Widziałam go dwukrotnie. Mogę powiedzieć, że było to dla mnie doznanie szokowe. Od lat cierpimy na tzw. obojętność i brak empatii. Często ze strachu. Wojtek w bezkompromisowy, bolesny sposób dał głos ofierze i opisał te mechanizmy – mówi Dominika Bednarczyk.

(cała rozmowa do posłuchania)

Jedną z najcenniejszych warstw filmu jest dokładne pokazanie cyklu przemocy: fazy narastania napięcia, wybuchu agresji, potem "miodowego miesiąca", przeprosin, czułych gestów, obietnic. Przemoc nigdy nie trwa 365 dni w roku. Problem polega na tym, że sprawca karze i nagradza. Z jednej strony upokarza, izoluje, zastrasza, a z drugiej potrafi być czuły, opiekuńczy, uważny jak nikt inny.

Pranie mózgu, manipulacje, izolowanie od rodziny. Wiele osób mówi: "Na jej miejscu dawno bym odeszła". Nie, nie wiesz, co byś zrobiła na jej miejscu. Krytykowanie, poniżanie jest jedną z form przemocy psychicznej. To już jest sygnał, że on na tym nie poprzestanie. On patrzy na cierpienie i to sprawia mu przyjemność – mówi Iwona Anna Wiśniewska.

A ofiara? Często kocha, ale zwykle kocha nie człowieka, który ją niszczy, tylko wspomnienie człowieka, którym kiedyś był. Bardzo trudno wyjść z takiego schematu. Jeszcze trudniej gdy całe dzieciństwo upłynęło w domu, w którym spokój nie był normą, lecz alarmem. Jak u bohaterki filmu, kobiety wychowanej przez matkę alkoholiczkę, dla której cisza jest czymś podejrzanym, a napięcie jest naturalnym stanem życia.

Przemoc w białych rękawiczkach

Film uderza nie tylko fizyczną agresją, ale także tym, co nie jest widoczne dla przeciętnego człowieka – poniżanie, krytykowanie, kontrolowanie, izolacja. Świecenie lampką w oczy, budzenie w nocy, wystawianie na mróz, gaslighting. Przemoc, którą trudno udowodnić, ponieważ "nie ma siniaków".

Coraz częściej oprócz współczucia mamy również wiedzę i empatię, która jest niezmiernie ważna, by zrozumieć zachowania osób uwikłanych w przemoc. Przychodzą oni z ogromnym bagażem doświadczeń, zostawiają swoje stare życie i zaczynają wszystko od nowa – mówi Iwona Anna Wiśniewska.

Przemoc psychiczna, ekonomiczna, seksualna, wciąż jest w Polsce spychana na margines. Nadal pokutuje przekonanie, że "jak nie bije, to nie ma przemocy". W filmie bohaterka musi udowadniać swoją krzywdę. Rozpoznanie osoby uwikłanej w przemoc jest w praktyce bardzo szybkie dla kogoś, kto zna mechanizmy, ale w sądach wciąż słychać słowa: "Dlaczego pani nie odeszła?", "Gwałtu w małżeństwie nie ma", "Pani wygląda na zadbaną, gdzie ta przemoc?".

Dlaczego ofiara nie odchodzi?

To pytanie ciągle powraca. Odpowiedź jest bardziej złożona i bolesna. Nie odchodzi, ponieważ mogła zostać nauczona bezradności, straciła poczucie własnej wartości, nie ma pieniędzy, kocha wspomnienie człowieka, którym kiedyś był sprawca. Naprawdę wierzy, że sobie nie poradzi. Przemoc nie jest konfliktem, jest przestępstwem.

Usłyszałam zarzut, że to film, który nie daje nadziei. Myślę, że jednak daję tę nadzieję. I może nią być to, że ludzie tłumie ruszyli, by go obejrzeć. Wierzę, że nawet przemocowcom coś zaświta w głowie po zobaczeniu tego filmu – mówi Dominika Bednarczyk.

Autor:

Sylwia Paszkowska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

To nie jest fikcja. "Dom dobry" to rekonstrukcja bolesnych faktów

Krytycy się mylili? Widzowie reagują

Przemoc w białych rękawiczkach

Dlaczego ofiara nie odchodzi?

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Konsul honorowy i zawodowy – czym się różnią?

Dyrektor XLIV LO w Krakowie został zawieszony. Kazał uczniowi ściąć włosy

Biało-błękitna flaga Krakowa już na stałe na Kopcu Kościuszki

Ogromny pożar w Skawinie. Ogień wybuchł w hali produkcyjnej

Szyna pękła pod tramwajem i przebiła podłogę. Jak mogło do tego dojść?

Małopolska mierzy się ze skutkami ataku zimy. Energetycy wciąż usuwają awarie prądu

"Mamo, jestem brzydka". Jak rozmawiać z dzieckiem, które wątpi w swój wygląd?

Rażenie prądem, gwałty, niewolnicza praca. „Rosja stworzyła rozbudowany system tortur wobec cywilów”

Tarnowskie MPK miało zdobywać gminy. Przegrywa ze spółką województwa, która korzysta z rządowych dopłat

Prezydent Nowego Sącza wraca do pracy. Sąd uwzględnił jego zażalenie