Co prawda trzeba było najpierw tą gminę ustalić i ci urzędnicy austro-węgierscy właśnie takich ludzi zamykali w aresztach. I zaczynała się bardzo skomplikowana praca genealogiczna. Rozsyłanie listów po różnych częściach monarchii właśnie sprawdzające, gdzie ta osoba teoretycznie przynależy.
Taki włóczęga z nawyknienia żył w areszcie na koszt państwa. Miała wikt i opierunek. I byli ludzie, tak przynajmniej mówią ówczesne dokumenty, którzy całkiem nieźle potrafili z tego korzystać, dawać się zamykać właśnie w różnych aresztach korzystając z tego, że przysługiwał im ten wikt, opierunek. Ponieważ byli konwojowani pomiędzy poszczególnymi aresztami, które nazywano stacjami szupasowymi, podczas drogi też musieli odpowiedni ten wikt i opierunek otrzymywać.
Rozmawiamy o areszcie śledczym w Domu pod Telegrafem.
To jest róg ulicy Kanoniczej i Podzamcze, dziś to ul. Kanonicza 24, Pałac Górków. I określenie trafić Pod Telegraf było w Krakowie bardzo czytelne i jasno rozumiane.
Zresztą jak niektórzy mówili, to też się wiązało z tym, że właśnie obsługuje się tamtych osadzonych telegraficznie. To znaczy, że oni tam nie siedzą długo, tylko są wysyłani dalej. W tempie telegraficznym.
Dom pod Telegrafem, ponieważ mieściło się tam biuro telegraficzne. Telegraf był nowoczesnym wynalazkiem i na pewno wzbudzał duże zainteresowanie, więc zapewne też prasa o telegrafie się rozpisywała.
Skąd urząd do spraw chorób wenerycznych w Domu pod Telegrafem?
Już właściwie w XVIII wieku wymyślono tak zwany system reglamentacji. To znaczy, państwo godziło się niejako z tym, że istnieją domy publiczne, że istnieje takie zjawisko jak prostytucja, tylko spychało to w pewne określone ramy. W Krakowie znamy taki regulamin z 1888 roku.
Taka osoba, która chciała się tym zajmować legalnie, musiała zgłosić się do urzędu w Domu pod Telegrafem. Odczytywano jej regulamin, ona musiała potwierdzić, że taki regulamin usłyszała, że zrozumiała. Poddawana była obowiązkowemu badaniu lekarskiemu właśnie na obecność chorób wenerycznych, ponieważ cały ten system przede wszystkim miał na celu, przynajmniej w teorii, zapanowanie nad plagą chorób wenerycznych, która rzeczywiście w tamtym czasie przez Europę się przetaczała. I wydawano takiej osobie książeczkę zdrowia.
I ona musiała się stawiać w określonych terminach do badania w tymże właśnie urzędzie.
Wszyscy wiedzieli też i w XIX i na początku XX wieku, że Pod Telegrafem, też mówiąc językiem epoki, badano nierządnice.
Proszę pamiętać przede wszystkim, że Kraków był garnizonem wojskowym i chodziło głównie o to, żeby nie zarażać żołnierzy chorobami wenerycznymi.
Zresztą już w XIX wieku różnego typu działacze społeczni zauważali, że ten system jest bardzo negatywny, uwłaczający godności tych osób.
W Domu pod Telegrafem mniej więcej do 1934 roku istnieje Wydział Śledczy krakowskiej Policji, czyli odpowiednik dzisiejszego pionu powiedzmy dochodzeniowego i kryminalnego. Jego częścią jest ta Brygada Sanitarno-Obyczajowa. Jest tam też ten Urząd Sanitarno-Obyczajowy, ale bada się tam też te bardzo poważne sprawy kryminalne.
Genius loci tego miejsca?
Potem właśnie Urząd Śledczy się stamtąd wyprowadza. Natomiast rzeczywiście do 1939 roku bada się tam te osoby świadczące usługi seksualne. Natomiast po II wojnie światowej ostatecznie areszt stamtąd znika, mniej więcej w roku 1947. Ale jakby genius loci zostaje, bo bardzo długo, chyba do lat 80. działa tam Oddział Wojewódzki Przychodni Wenerologiczno-Dermatologicznej. Rzeczywiście bada się tam osoby chore, zarówno na choroby skórne, jak i na choroby weneryczne.
W związku z czym bardzo długo ten akurat aspekt tego miejsca się utrzymuje. Dzisiaj? Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. Tam dyżuruje Wojewódzki Konserwator Zabytków.
