Badania obejmują przede wszystkim goryle nizinne zachodnie, ale także inne naczelne i wybrane gatunki ssaków. Zespół Urbaniaka analizuje zachowania zwierząt, a także warunki ich otoczenia – od powierzchni wybiegów po poziom hałasu. Celem jest wskazanie, jakie czynniki wywołują stres i w jaki sposób można modyfikować przestrzeń, aby zwierzęta czuły się lepiej.
Edukacja czy antyedukacja?
Ogrodowe narracje od lat powtarzają, że zoo ma przede wszystkim walor edukacyjny. Rodziny z dziećmi, wycieczki szkolne – to typowi odbiorcy, którzy mają wynieść z wizyty wiedzę o świecie zwierząt. Profesor Urbaniak patrzy na to krytycznie.
Obserwacja kilku osobników w sztucznych warunkach nie ma nic wspólnego z edukacją, a raczej z antyedukacją. Uczy bowiem, że zwierzę jest rekwizytem, atrakcją, czymś, co ogląda się jak produkt na wystawie sklepowej. Tymczasem prawdziwą wiedzę o zwierzętach można dziś zdobywać dzięki dokumentom filmowym, podcastom czy materiałom internetowym, które pokazują zachowania zwierząt w ich naturalnym środowisku.
Najwięcej uwagi prof. Urbaniak poświęca gorylom – zwierzętom wyjątkowo wrażliwym na warunki otoczenia. W naturze żyją w rozległych społecznościach, gdzie dominujący samiec pełni funkcję opiekuna haremu samic, a cała grupa funkcjonuje w dużych, liściastych przestrzeniach. W zoo taki model jest niemożliwy do odtworzenia.
Nuda, strach, złość – to najczęstsze emocje u goryli w zoo. Hałas, zbyt mała powierzchnia i ubogie otoczenie sprawiają, że zwierzęta stają się apatyczne albo nadmiernie reaktywne. To jest ciągły dyskomfort, który w dłuższej perspektywie pogłębia się i prowadzi do smutnej apatii.
Badacz zwraca uwagę, że choć zoo zapewnia opiekę weterynaryjną i dba o zdrowie fizyczne zwierząt, to nie rozwiązuje problemu ich dobrostanu psychicznego. Cierpienie związane z nudą, brakiem bodźców i ograniczeniem naturalnych zachowań jest równie realne, choć mniej widoczne.
Alternatywa: biotop zamiast klatki
Czy istnieje szansa na zmianę? Urbaniak wskazuje, że jedyną realną alternatywą dla klasycznych zoo są ogrody biotopowe – miejsca, gdzie zwierzęta funkcjonują w warunkach zbliżonych do naturalnych, na dużych przestrzeniach, a człowiek obserwuje je z daleka, nierzadko przez lornetkę. Takie ośrodki istnieją już w Austrii, Japonii czy Stanach Zjednoczonych, ale wciąż są rzadkością.Zdaniem profesora, zamiast dążyć do utrzymania w zoo setek gatunków, warto skoncentrować się na kilku, tworząc im przestrzeń, w której mogą żyć zgodnie ze swoimi potrzebami.
Dłuższe życie czy lepsze życie?
Na koniec pojawia się pytanie, które trudno rozstrzygnąć: czy lepiej żyć dłużej w niewoli, czy krócej, ale w warunkach zgodnych z naturą? Zwierzęta w zoo rzeczywiście dożywają starszego wieku niż ich dzicy kuzyni, lecz czy długowieczność w zamknięciu jest wartością samą w sobie? Profesor odpowiada z ostrożnością: tego nie da się rozstrzygnąć bez wejścia „w umysł” konkretnego zwierzęcia.
Zoo w obliczu kryzysu etycznego
Czy w XXI wieku, w epoce filmów przyrodniczych i łatwego dostępu do wiedzy, wciąż potrzebujemy ogrodów zoologicznych w tradycyjnej formie? A może powinniśmy je przekształcić w sanktuaria i rezerwaty, gdzie to zwierzęta będą miały pierwszeństwo, a człowiek stanie się jedynie gościem? Na razie zoo pozostają jedną z głównych rodzinnych atrakcji. Ale dzięki badaczom takim jak prof. Urbaniak rośnie świadomość, że za szybami i kratami kryje się nie egzotyka, lecz codzienny dyskomfort zwierząt, które nigdy nie miały wyboru.
Wyślij opinię na temat artykułu
Komentarze (2)
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit.
Amet architecto
asperiores deleniti dicta dolores earum illo iste
Posłuchasz nas
Kraków 101.6 MHz
Tarnów 101 MHz
Zakopane 100 MHz
Andrychów 98.8 MHz
Gorlice 97.4 MHz
Krynica-Zdrój 102.1 MHz
Rabka-Zdrój 87.6 MHz
Szczawnica 90 MHz
Nowy Sącz 90 MHz
