Związek Polskich Artystów Plastyków powstał w Krakowie w 1911 roku w okresie, kiedy Polska była pod zaborami. Jego głównymi założycielami byli: Leon Kowalski, Leonard Stroynowski i Kasper Żelechowski. Początkowo, zrzeszając artystów zamieszkujących w trzech zaborach: austriackim, pruskim i rosyjskim, przyjął nazwę Związek Powszechny Artystów Polskich w Krakowie. Głównym zadaniem ówczesnego związku była ochrona członków w sprawach zawodowych, udzielanie im socjalnej pomocy, organizowanie wystaw i życia towarzyskiego. Te podstawowe cele statutowe obowiązują do dnia dzisiejszego.

W 1918 roku nazwa związku uległa zmianie na: Związek Polskich Artystów Plastyków w Krakowie, który w 1932 roku otrzymał status związku zawodowego, zmieniając nazwę na Związek Zawodowy Polskich Artystów Plastyków.

Związek działał w Krakowie pod różnymi adresami – początkowo w Domu pod Meduzą na ul. Brackie 6, następnie w Pałacu Spiskim w Rynku Głównym 34, potem siedziba na krótko przeniosła się na ul. św. Jana 9. W 1915 roku otrzymał od Gminy Miejskiej Kraków siedzibę na Placu św. Ducha 5 w Domu pod Krzyżem, a w 1928 roku prawo budowy Domu Plastyków na parceli przy ul. Łobzowskiej 3, ustanowione przez radę Miejską Stołeczno-Królewskiego Miasta Krakowa.

Dom Plastyków, zaprojektowany przez Adolfa Szyszko-Bohusza, został otwarty w 1934 roku, a jego budowę sfinansowali w dużym stopniu krakowscy artyści ze składek oraz pieniędzy uzyskanych z aukcji podarowanych dzieł sztuki. W 2005 roku został wpisany do rejestru zabytków,

W latach 1939-1945, podczas II wojny światowej, ZZPAP został zlikwidowany i działał w Krakowie do 1942 roku jako „Kawiarnia Artystów”.

W 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej została utworzona ogólnopolska struktura o nazwie Związek Polskich Artystów Plastyków, w której skład wszedł Związek krakowski jako Okręg ZPAP. Siedzibą władz głównych Związku, posiadających zarejestrowaną w sądzie osobowość prawną, została Warszawa.
W 1983 roku ZPAP został zdelegalizowany przez reżim Stanu wojennego za poparcie ruchu społeczno-politycznego „Solidarność”, a jego majątek i finanse przejął skarb państwa. Przez kolejnych 6 lat ZPAP działał w strukturach podziemnych.

W 1989 roku, na fali przemian ustrojowych i gospodarczych w Polsce, ZPAP został reaktywowany, a w 5-letnim procesie rewindykacyjnym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym odzyskał zagrabiony majątek.

W 2004 roku ZPAP Okręg Krakowski uzyskał osobowość prawną, nadal działając pod jednym Statutem w strukturach ogólnopolskiego stowarzyszenia.

ZPAP jest największym i najstarszym stowarzyszenie profesjonalnych artystów w Europie. W Okręgu Krakowskim zrzeszonych jest ponad 900 twórców wszystkich dyscyplin sztuk pięknych.

( Joanna Warchoł  - fr. z katalogu do wystawy " Wszystko zaczęło się w Krakowie...110 lat ZPAP")