„Próba sił z wszystkimi konsekwencjami...” – przewrót majowy 1926

„Na prawowity rząd dokonano zamachu. Pod wpływem występnej agitacji niektóre oddziały poszły pod komendę Józefa Piłsudskiego i gwałtem zajęły część Warszawy, plamiąc swoje ręce krwią bratnią…” - przeczytać było można w odezwie Związku Ludowo-Narodowego, która pojawiła się na ulicach Warszawy 12 maja 1926 roku. Buntownicy ripostowali „Zbrodniczy zamach garści szaleńców z posłem Witosem na czele został udaremniony przez Naczelnego Wodza Marszałka Piłsudskiego…”. Czy musiało dość do bratobójczej walki w maju 1926 roku? Jakie były przyczyny konfliktu i jakie dla Polski były konsekwencje przewrotu majowego? O tym w historycznej odsłonie „Koła kultury” mówił dr hab. Krzysztof Kloc z prof. Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej, zajmujący się badaniem m.in. dziejów polskiej irredenty XIX i XX w., historią Drugiej Rzeczypospolitej, losami obozu piłsudczykowskiego, biografistyką tego okresu. Program prowadziła Jolanta Drużyńska.

Marian Fuks (1884-1935) Fotografie - Przewrót majowy 1926 / domena publiczna

J. Drużyńska rozmawia z K.Klocem

Z początkiem maja 1926 roku upadł rząd Aleksandra Skrzyńskiego. W ciągu zaledwie kilku dni podjęto dziewięć nieudanych prób powołania kolejnego gabinetu. 10 maja na czele rządu stanął, już po raz trzeci Wincenty Witos. Rząd utworzony został przez Chrześcijański Związek Jedności Narodowej oraz PSL „Piast” przy udziale Narodowej Partii Robotniczej. Lewica ostro skrytykowała reaktywowanie rządów znienawidzonego ”Chjeny”. Kluby parlamentarne PSL „Wyzwolenie” i PPS oceniając nowo powołany rząd użyły określeń „ krwawy, sprzedajny, rząd hańby narodowej”*

Dzień przed objęciem władzy, 9 maja Witos udzielił wywiadu dla „Nowego Kuriera Polskiego", w którym prowokował Piłsudskiego do działania

„Niechże wreszcie Marszałek Piłsudski wyjdzie z ukrycia, niechże stworzy rząd, niech weźmie do współpracy wszystkie czynniki twórcze, którym dobro państwa leży na sercu. Jeśli tego nie zrobi, będzie się miało wrażenie, że nie zależy mu naprawdę na uporządkowaniu stosunków w państwie”.

W wywiadzie znalazł się także fragment, który podważał autorytet Piłsudskiego, a który ostatecznie nie został wydrukowany.

„Mówią, że Piłsudski ma za sobą wojsko, jeśli tak, to niech bierze władzę siłą... ja bym się nie wahał tego zrobić; jeśli Piłsudski nie zrobi tego, to, zdaje się, nie ma jednak tych sił za sobą”**

Odpowiedź Piłsudskiego krytykująca Witosa i jego kolejny rząd została zamieszczona 11 maja w „Kurierze Porannym” , ale warszawska cenzura zarządziła konfiskatę numeru. Część nakładu trafiła jednak do czytelników.

12 maja o godzinie 17. doszło do spotkanie Piłsudskiego z Prezydentem Wojciechowskim. Negocjacje zakończyły się porażką.

O godzinie 18.30 rozpoczęły się pierwsze walki na moście Kierbedzia.

Marian Fuks (1884-1935) Fotografie, Przewrót majowy 1926/ domena publiczna

Po pierwszym dniu walk Piłsudski udzielił wywiadu prasie w którym czytamy : „Nie mogę długo mówić – jestem bardzo zmęczony zarówno fizycznie, jak moralnie, gdyż będąc przeciwnikiem gwałtu, czego dowiodłem podczas sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, zdobyłem się, po ciężkiej walce samym z sobą, na próbę sił z wszystkimi konsekwencjami. Cale życie walczyłem o znaczenie tego co zowią imponderabilia, jak – honor, cnota, męstwo i w ogóle siły wewnętrzne człowieka, a nie dla starania o korzyści własne czy swego najbliższego otoczenia. Nie może być w państwie za wiele niesprawiedliwości względem tych, co prace swą dla innych dają, nie może być w państwie – gdy nie chce ono iść ku zgubie – za dużo nieprawości”.

W wyniku walk w maju 1926 zginęło 379 osób ( w tym cywile - 164 ), rannych zostało 920 osób.

„Piłsudski nie planował zbrojnego obalenia rządu; walki jednak nie dało się uniknąć, tym bardziej, że wojskowi popierający rząd dążyli do stłumienia wystąpienia Marszałka siłą. Z tej konfrontacji zwycięsko wyszli piłsudczycy, którzy narzucili inny styl sprawowania władzy. Czas miał pokazać, czy rzeczywiście było to lepsze rozwiązanie dla społeczeństwa polskiego niż rządy demokratyczne.” ***

* *** za „Polska pod rządami Józefa Piłsudskiego. Przewrót majowy” w: „Od Niepodległości do Niepodległości. Historia Polski”, Warszawa 2010, s. 69-73

** M. Rataj "Pamiętniki 1918 - 1927" Warszawa 1965 , s.365

Autor:

Jolanta Drużyńska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

„Próba sił z wszystkimi konsekwencjami...” – przewrót majowy 1926

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Studencki krakowskiej ASP w 100-lecie urodzin Jerzego Skarżyńskiego

Krakowscy lekarze przyszyli oderwane ramię. "Ręka żyje. To pierwszy sukces"

Już oficjalnie! Jan Urban selekcjonerem reprezentacji!

94-latek z Myślenic mógł zginąć z rąk wnuka. Trwa śledztwo

PZL M-26 Air Wolf - polski samolot, który szkolił pilotów Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych

Od jakiego wieku dzieci mogą same bawić się na osiedlu lub jeździć tramwajem?

Koncert "Łemkowska Dusza" w Krynicy-Zdroju

A mogłaby być wizytówką miasta

Kraków: są zarzuty dla mężczyzny, który wysyłał 12-latce pornograficzne treści

Stoi przed stacją lokomotywa... i niszczeje. Kto jest jej właścicielem? ZDJĘCIA

Nowe Idee: czy seksizm zabierzemy ze sobą do kosmosu?

Prokuratura ponownie przedłużyła śledztwo przeciwko prezydentowi Tarnowa

„Próba sił z wszystkimi konsekwencjami...” – przewrót majowy 1926

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Studencki krakowskiej ASP w 100-lecie urodzin Jerzego Skarżyńskiego

Krakowscy lekarze przyszyli oderwane ramię. "Ręka żyje. To pierwszy sukces"

Już oficjalnie! Jan Urban selekcjonerem reprezentacji!

94-latek z Myślenic mógł zginąć z rąk wnuka. Trwa śledztwo

PZL M-26 Air Wolf - polski samolot, który szkolił pilotów Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych

Od jakiego wieku dzieci mogą same bawić się na osiedlu lub jeździć tramwajem?

Koncert "Łemkowska Dusza" w Krynicy-Zdroju

A mogłaby być wizytówką miasta

Kraków: są zarzuty dla mężczyzny, który wysyłał 12-latce pornograficzne treści

Stoi przed stacją lokomotywa... i niszczeje. Kto jest jej właścicielem? ZDJĘCIA

Nowe Idee: czy seksizm zabierzemy ze sobą do kosmosu?

Prokuratura ponownie przedłużyła śledztwo przeciwko prezydentowi Tarnowa

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię