"Pejzaże regionalne" Audycja z 15.08. 2023 r. MATKI BOŻEJ ZIELNEJ

INTERNETOWA ZAGADKA HISTORYCZNA (15.08)

Przed 206. laty 15 sierpnia 1727 r. biskup łucki STEFAN RUPNIEWSKI (1671 -1731) koronował obraz Matki Bożej znajdujący się w klasztorze dominikanów w miejscowości położonej między BRODAMI a KRZEMIEŃCEM.

W 1870 r. skradzione zostały złote korony wysadzane diamentami.

Przed 96. laty, dwieście lat po pierwszej koronacji, 15 sierpnia 1927 r. obraz został ponownie koronowany przez metropolitę lwowskiego arcybiskupa BOLESŁAWA TWARDOWSKIEGO (1864 - 1944).

Podczas "rzezi wołyńskiej", w dniach od 12-16 marca 1944 r., oddziały UPA zniszczyły klasztor i wymordowały od 400 do 600 Polaków.

Ocalały z pogromu o. JÓZEF BUDA przewiózł obraz Matki Bożej do Lwowa, a w 1946 r. do Krakowa.

Od 1959 r. obraz znajduje się w kościele dominikanów pw. św. Wojciecha we WROCŁAWIU.

Proszę podać nazwę tej miejscowości, która w II RP znajdowała się w województwie tarnopolskim, a obecnie w obwodzie lwowskim na Ukrainie.

ADRES INTERNETOWY: [email protected]
                                            do czwartku 17.08. 2023 r.

UPOMINKI:

album Władysława J. Skalskiego "KORONACJA. LUDŹMIERZ 15. VIII 1963 r.

książka Andrzeja Skorupy i Rafała Monity "LUDŹMIERZ, Sanktuarium Matki Bożej Ludźmierskiej Królowej Podhala".

książka Sławomira Rusina " MATKA BOŻA LUDŹMIERSKA. Królowa wysłuchanych modlitw".

książka Janusza Miki "SEKRETY KROWODRZY".

książka Dariusza Michalskiego "PIOSENKA PRZYPOMNI CI... Historia Polskiej Muzyki Rozrywkowej Lata 1945 - 1958.

W kalendarzu liturgicznym kościoła katolickiego 15 dzień sierpnia jest uroczystością Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Według polskiej tradycji to także święto Matki Bożej Zielnej.

W tym dniu we wszystkich kościołach święci się płody ziemi, a przede wszystkim dojrzałe zboża i zioła, warzywa i owoce, związane w bukiet.

O tych tradycjach wśród Górali Nadpopradzkich opowiada piwniczańska poetka i regionalistka WANDA DULAK - ŁOMNICKA.

Posłuchaj!

15 sierpnia 2023 r. w Bazylice Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w LUDŹMIERZU, w sanktuarium Matki Bożej Ludźmierskiej, nazywanej GAŹDZINĄ  PODHALA, odbędą się uroczystości religijne (odpust) nawiązujące do wydarzeń sprzed 60 lat, do koronacji słynącej łaskami figury Matki Bożej, która odbyła się 15 sierpnia 1963 roku.

Kiedy pod koniec uroczystości, czterech biskupów ruszyło z ukoronowanym posągiem w stronę kościoła, ówczesny bp Karol Wojtyła zdołał podchwycić spadające berło.

W powszechnym przekonaniu, to właśnie wstawiennicza moc Gaździny Podhala sprawiła, że kardynał Karol Wojtyła 15 lat później został obrany  papieżem.

Mieszkaniec LUDŹMIERZA grafik i wydawca MARCIN OZOROWSKI jest autorem projektu graficznego, wydanego w 2010 r. albumu Władysława Józefa Skalskiego "KORONACJA LUDŹMIERZ 15 VIII 1963",

Wspomina czas przygotowań do edycji tego albumu i zdjęcie, które wywarło na nim ogromne wrażenie.

Posłuchaj!

ZBIGNIEW DURCZOK - mieszkaniec TENCZYNKA, emerytowany matematyk Liceum Ogólnokształcącego w KRZESZOWICACH, interesuje się historią Polski, także Bitwy Warszawskiej 1920 r.

Artykuły publikuje w "Magazynie Krzeszowickim"

Przypomina postać szefa Biura Szyfrów por. JANA KOWALEWSKIEGO (1892-1965) poligloty i kryptologa.

W sierpniu 1920 r. informacje polskiego radiowywiadu zorganizowanego przez J. Kowalewskiego miały rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne Józefa Piłsudskiego i w konsekwencji na rozmiar zwycięstwa Wojska Polskiego nad nacierającą na Warszawę Armią Czerwoną.

Posłuchaj!

W 1918 r. OŚWIĘCIM znalazł się w granicach niepodległej Polski.

Tego szczęścia nie mieli Polacy mieszkający na Górnym Śląsku i Zaolziu.

Pomoc jakiej doznawali od mieszkańców Oświęcimia wiąże się także z tak zwaną osadą barakową.

Utworzyli ją w 1916 r. austriaccy zaborcy dla emigrantów oczekujących na wyjazd do Niemiec, Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych.

Ale już w styczniu 1919 r. zamieszkali tu Polacy, uchodźcy z Zaolzia bezprawnie zagarniętego w całości przez Czechosłowację.

W wojnie polsko - czechosłowackiej poległ m.in. kpt. CEZARY HALLER (1875 – 1919), młodszy brat dowódcy Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera (1893 -1960).

Potem pomocy takiej potrzebowali uchodźcy z Górnego Śląska.

W 1919 r. w Oświęcimiu powstał Komitet Niesienia Pomocy Górnoślązakom pod przewodnictwem burmistrza ROMANA MAYZELA (1870 – 1935).

Ślązacy dopiero po powstaniach i plebiscycie 1921 r., w czerwcu roku 1922 znaleźli się w granicach niepodległego Państwa Polskiego.

Tamten czas przypomina ANNA KLĘCZAR - pracownik Muzeum "Zamek” w Oświęcimiu i oprowadza po ekspozycji w muzealnym oddziale "RYNEK".

Posłuchaj!

17 grudnia 1946 r. zaledwie 3 dni przed 21. urodzinami w katowickim więzieniu przy ulicy Mikołowskiej została rozstrzelana, urodzona w BYCZYNIE (dziś dzielnica Jaworzna), IRENA ODRZYWOŁEK.

W maju 1945 r. zaczęła pracować jako strażniczka w więzieniu św. Michała przy ul. Senackiej w Krakowie (dziś gmach Muzeum Archeologicznego).

Tam latem 1946 r. wzięła udział w spisku, który pozwolił antykomunistycznemu podziemiu, bez jednego wystrzału, 18 sierpnia 1946 r. uwolnić 64 więźniów politycznych.

Irena Odrzywołek aresztowana 5 listopada w GLIWICACH, w błyskawicznym procesie (wraz z BOLESŁAWEM PRONOBISEM - dowódcą spisku w więzieniu) została skazana na karę śmierci i wyrok został wykonany.

Została bezimiennie pogrzebana na cmentarzu w PANEWNIKACH (dziś dzielnica Katowic).

Jej szczątki zostały odnalezione oraz zidentyfikowane podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu przy ulicy Panewnickiej w Katowicach.

O losach swojej cioci opowiada siostrzenica Ireny Odrzywołek (córka jej starszej siostry Rozalii Odzywołek), mieszkanka Byczyny, MARIA LEŚ – RUNICKA, historyk i regionalistka, autorka książki "MOJE KORZENIE. Historia rodzin Leś i Odrzywołek".

Posłuchaj!

WOJCIECH KOSSAK (1856 -1942) wybitny malarz polskiego nurtu historycznego i batalistycznego, gdy wybuchła I wojna światowa, był już dojrzałym mężczyzną zgłosił się więc nie do Legionów, ale jako ochotnik do armii austriackiej.

Był oficerem sztabowym I Armii i nie zaniechał malowania.

Utrwalił między innymi siebie jako rotmistrza i gen. Kirbacha pod ruinami zamku w SMOLENIU.

Ale największą popularność zdobył obraz "Refugium dolentium" przedstawiający scenę z kapliczką św. Franciszka w RODAKACH.

Już 12.05.2017 r. płótno było prezentowane na wystawie w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.

Ale to nie koniec jego kariery.

Co przedstawia, dlaczego stał się taki popularny i jak go modyfikował w kolejnych latach ten wybitny malarz?

Na te pytania odpowie MAREK PIOTROWSKI - znany kolekcjoner kart pocztowych z OLKUSZA, który ma w swej kolekcji kilka pocztówek z kapliczką w Rodakach.

Posłuchaj!

ZBIGNIEW DURCZOK emerytowany nauczyciel matematyki w Liceum Ogólnokształcącym w KRZESZOWICACH już w latach młodzieńczych zainteresował się operacją wojsk powietrznodesantowych aliantów pod kryptonimem "MARKET GARDEN", przeprowadzoną we wrześniu 1944 r. na terenie okupowanej Holandii.

Od 21 września w operacji tej brało udział ponad tysiąc żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej pod dowództwem generała brygady STANISŁAWA SOSABOWSKIEGO, której zadaniem było opanowanie mostów na rzece Lek (dolny Ren) w miejscowości ARNHEM.

Po raz pierwszy Arnhem i okolice Zbigniew Durczok odwiedził wraz z 9. letnim synem w 1994.

W czasie pobytu w 2004 r. poznał dokładnie życiorys CORY BALTUSSEN.

To Holenderka, siostra Czerwonego Krzyża, która pierwsza we wrześniu 1944 r. spotkała lądujących w Driel Polaków.

Potem przez lata wraz z rodziną i holenderskimi dziennikarzami walczyła o dobre imię gen. S. Sosabowskiego i pamięć o Polakach.

Utworzyła Komitet Driel-Polen.

Zmarła w 2005 r. Na jej grobie Polacy zapalają znicze i składają kwiaty.

W 2006 r. została odznaczona pośmiertnie Orderem Wojskowym Wilhelma (najstarsze i najwyższe odznaczenie wojskowe Królestwa Niderlandów, nadawane od 1815. )

Zbigniew Durczok  powracał do Arnhem w roku 2004 i 2014 na 70.lecie obchodów tej bitwy.

A już teraz planuje kolejny wyjazd we wrześniu 2024 r.

Posłuchaj!

KRYSTYNY PASEK jest autorką reportażu "Szkoła blisko nieba".

To rzecz o szkole Na Niemcowej w Beskidzie Sądeckim, na wysokości ok. tysiąca metrów nad poziomem morza.

Ta jedna z najwyżej położonych szkół w Polsce powstała jeszcze przed II wojną światową.

Niemcową w latach 50. XX w. odwiedziła Maria Kownacka i zainspirowana tym co zobaczyła napisała książkę „Szkołę nad obłokami”.

Książka stanowi zapis blasków i cieni życia wysoko w górach.

Jest także skarbcem kultury: gwary, legend i zwyczajów górali znad Popradu.

W reportażu Krystyny Pasek występują zarówno ci, którzy szkołę na Niemcowej pamiętają, jak i ci, którzy jej historię odkrywają dziś na nowo.

Posłuchaj!

W reportażu KRYSTYNY PASEK "Szkoła blisko nieba" wystąpili:

Piotr Kulig (etnograf, bibliotekarz, muzyk, autor opracowania muzycznego tego reportażu),

Maria Lebdowiczowa (emerytowana nauczycielka, znawczyni historii i kultury Piwnicznej oraz okolic),

Teresa Maślanka z domu Nosal (budynek Szkoły nad obłokami był jej domem rodzinnym),

Teresa Ortyl (muzealniczka,badaczka dziejów Szkoły nad obłokami)

oraz Władysław Wielocha (były uczeń Szkoły nad obłokami, mieszkaniec Niemcowej)

Realizacja akustyczna: Tomasz Orzechowski.

Mieszkańcy Piekar Śląskich DARIUSZ GACEK I DARIUSZ PIETRUCHA są historykami, regionalistami, autorami publikacji o Górnym Śląsku.

Przedstawiają postać Śląskiego Wernyhory, działacza ludowego, górnika i poety WAWRZYŃCA HAJDY (1844 – 1923).

Nie miał łatwego dzieciństwa.

W wieku 12 lat stracił rodziców, dwa lata później musiał rozpocząć pracę jako górnik, a w roku 1871, sześć tygodni po ślubie z PAULINĄ BEDNARZ, stracił wzrok wskutek przedwczesnego wybuchu dynamitu.

Od tej pory rozpoczął nowy etap w swoim życiu, działalność na polu narodowym, pracując z młodzieżą i wieszcząc powrót Górnego Śląska do Macierzy.

Mimo, że nie chodził do szkół pozostawił po sobie około 200 utworów (wierszy, pieśni i gawęd).

Wawrzyniec Hajda był inicjatorem usypania Kopca w Piekarach dla uczczenia 200. rocznicy przemarszu i modlitwy króla Jana III Sobieskiego zmierzającego pod Wiedeń ze swoją armią.

Doczekał chwili wkroczenia wojsk polskich na tę część Górnego Śląska, która została przyznana Polsce.

Posłuchaj!