SKS – niezgoda na kłamstwo

Krakowski SKS

Studencki Komitet Solidarności w Krakowie powstał na fali wzburzenia śmiercią Studenta UJ – Stanisław Pyjasa, którego zwłoki znaleziono 7 maja 1977 w bramie kamienicy przy ul. Szewskiej.  Śmierć ta zrazu była zagadkowa, ale bardzo szybko prokuratura i prasa zaczęły lansować wersję o nieszczęśliwym wypadku, wbrew mnożącym się wątpliwościom.

Wcześniej, bo jesienią 1976 Pyjas i kilkoro spośród jego koleżanek i kolegów włączyli się w akcję pomocy dla represjonowanych robotników Radomia i Ursusa, którą koordynował Komitet Obrony Robotników.

W kwietniu młodzi ludzie dostali serię anonimów z pogróżkami, najbardziej atakowany był w nich Pyjas. W przeddzień śmierci Pyjas był  widziany w towarzystwie człowieka z krakowskiego półświatka – byłego boksera (kilka miesięcy później w niewyjaśnionych okolicznościach giną zarówno bokser, jak i ów świadek).

Wszystko to przekonuje kolegów Pyjasa, że za jego śmiercią stoi Służba Bezpieczeństwa.  Na tym gruncie rodzi się pomysł zorganizowania w Krakowie publicznej żałoby. A ponieważ akurat zbliżają się coroczne Juvenalia, młodzi ludzie apelują do studentów, by nie uczestniczyli w zabawie, lecz przyłączyli się do żałoby.

Z dokumentów SB. Fragment oceny i planu operacyjnych przedsięwzięć... 2.06 1977. AIPN

15 maja w kościele oo. dominikanów zostaje odprawiona msza św. żałobna w intencji Pyjasa, a po niej zostaje sformowany pochód z czarnymi chorągwiami spod kościoła oo. dominikanów na ulicę Szewska. Drugi pochód odbywa się wieczorem z Szewskiej pod Wawel, gdzie zostaje proklamowane utworzenie Studenckiego Komitetu Solidarności.

SKS deklaruje swoją solidarność z KOR-em i wzywa do prac na rzecz utworzenia powszechnej i apolitycznej organizacji studenckiej. Jest to swoiste votum nieufności w stosunku do Socjalistycznego Zrzeszenia Studentów Polskich – monopolistycznej i kontrolowanej przez PZPR organizacji studenckiej.

                                           ***

Powstanie krakowskiego SKS-u stało się impulsem dla utworzenia analogicznych komitetów w kilku miastach akademickich. SKS-om udało się w ciągu kilku lat znacznie ożywić środowiska studenckie i przygotować grunt pod powstanie Niezależnego Zrzeszenia Studentów – co nastąpi wkrótce po podpisaniu Porozumień Sierpniowych, jesienią 1980 roku.

(RG/IPN)