Nowe Idee. Co po neoliberalizmie?

Jacek Bańka
O tym się mówi
Wtorek, 2025.08.12

Czy neoliberalizm to już przeszłość, czy raczej doktryna, która zmienia formę i wciąż wpływa na nasze życie? Jakub Majmurek, publicysta Krytyki Politycznej, w rozmowie z Radiem Kraków analizuje, jak idee wolnego rynku przeszły metamorfozę po kryzysie finansowym 2007–2008, dlaczego trumpizm łączy elementy sprzeczne z neoliberalizmem z jego radykalnymi odmianami oraz czemu nie ma dziś jednej odpowiedzi na pytanie „co po neoliberalizmie?”. A punktem wyjścia do rozmowy jest wydana niedawno przez Krytykę Polityczną książka "Niewidzialna doktryna. Tajna historia neoliberalizmu".

Zdjęcie ilustracyjne/ Fot. Pexels.

Neoliberalizm w klasycznej postaci utracił dominację, ale jego idee w zmienionej formie wciąż działają w polityce.
Trumpizm łączy antyneoliberalną reakcję z radykalizacją neoliberalnych i libertariańskich pomysłów.
Neoliberalizm trwale wpłynął na myślenie społeczeństw, wzmacniając indywidualizm i zmieniając relacje z państwem.
Limitarianizm – idea ograniczenia bogactwa – jest zdaniem Majmurka politycznie nieskuteczna.
Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie „co po neoliberalizmie?” – walka o nową dominującą ideologię trwa.

Posłuchaj rozmowy Jacka Bańki z Jakubem Majmurkiem.

Neoliberalizm – martwa doktryna czy nowa odsłona?

Nie powiedziałbym, że neoliberalizm to doktryna martwa. Wręcz przeciwnie – wraca w zmienionej postaci w wielu miejscach na świecie. Popatrzmy na Argentynę pod kierunkiem Javiera Milei - mamy tu do czynienia z bardzo radykalnym neoliberalnym, czy wręcz libertariańskim eksperymentem, który nie wiadomo jak się skończy. Neoliberalizm, który znaliśmy w latach 90., czy w pierwszej połowie lat 2000, nie jest już ideą dominującą, ale jego elementy wciąż przenikają do nowych konstelacji politycznych.

Jakub Majmurek podkreśla, że neoliberalizm w klasycznej postaci utracił dominującą pozycję po kryzysie finansowym 2007–2008. Jednak jego idee w zmodyfikowanej formie wciąż funkcjonują i wchodzą w skład nowych, często złożonych ideologicznych układów.

Nowe Idee: „Dostatek” – czy państwo jeszcze potrafi zapewnić dobrobyt?

Trumpizm – antyneoliberalna reakcja czy neoliberalizm „na sterydach”?

W trumpizmie mamy z jednej strony antyneoliberalną reakcję – obsesję na punkcie ceł, sprzeciw wobec globalizacji, sprzeciw wobec swobodnego przepływu kapitału, przywiązanie do polityki przemysłowej. To z punktu widzenia neoliberalizmu jest herezją. A z drugiej strony jest tam cały szereg idei będących radykalizacją pomysłów neoliberalnych: koncepcja radykalnego ograniczenia państwa, brak regulacji dla Big Techów, obsesja na punkcie kryptowalut jako pieniądza odpornego na inflację i kontrolę rządu. W podobny sposób łączą się dziś sprzeczne idee w innych populistycznych ruchach na świecie

- uważa Majmurek.

Czyli: ruch Donalda Trumpa łączy sprzeczne elementy - interwencjonistyczną politykę przemysłową (sprzeczną z dogmatem neoliberalnym) oraz radykalne idee ograniczania roli państwa, charakterystyczne dla libertarian. Podobne mieszanki idei obserwujemy w innych krajach.

Nowe Idee: Praca emocjonalna jako niewidzialny fundament społeczeństwa. „Kultura żyje z jej wyzysku”

Neoliberalizm a zmiana społecznego myślenia

Mimo kryzysu neoliberalizmu pewne jego skutki są trwałe – na przykład wzmocnienie indywidualizmu i zmiana relacji obywateli z państwem. Dlatego proste odwrócenie polityki do modelu sprzed ery neoliberalnej nie jest możliwe.

Myślimy o sobie w kategoriach jednostkowych sukcesów, bogactwa, dobrobytu. To zmienia nasze myślenie o państwie, o gospodarce, o tym, co jest dobrostanem. To wszystko łączy się z rewolucją neoliberalną, ale się do niej nie sprowadza. Dlatego reakcją na kryzys neoliberalizmu nie może być po prostu powrót do modelu sprzed jego ekspansji

- tłumaczy gość Radia Kraków.

Rozmawialiśmy też o nowej idei - limitarianizmie. To idea polityczno-ekonomiczna, według której powinno istnieć górne ograniczenie bogactwa, jakie może posiadać jednostka. Zakłada ona, że powyżej pewnego poziomu majątku dodatkowe pieniądze nie przekładają się już na wzrost jakości życia właściciela, a mogłyby zostać lepiej wykorzystane dla dobra wspólnego – poprzez redystrybucję, inwestycje publiczne, finansowanie ochrony zdrowia czy edukacji. Co na to nasz rozmówca?

Nie sądzę, by to była idea zdolna porwać tłumy i zbudować alternatywę dla trumpizmu. Wręcz przeciwnie – takie hasła mogą sprzyjać populistycznej prawicy.

Majmurek krytycznie ocenia koncepcję „limitarianizmu”, uważa, że politycznie byłaby nieskuteczna i łatwa do wykorzystania przez przeciwników jako kontrast wobec obietnic nieograniczonego dobrobytu.

Nowe Idee: czy seksizm zabierzemy ze sobą do kosmosu?

Co po neoliberalizmie? Nie ma dominującej odpowiedzi

Rozmówca wskazuje, że kształt świata „po neoliberalizmie” jest otwarty. Są próby formułowania nowych modeli – zarówno ze strony prawicy populistycznej, jak i lewicowych populistów – lecz żadna z propozycji nie jest jeszcze dominująca:

To wciąż spór i walka polityczna na całym świecie. Te odpowiedzi, które się pojawiają – z jednej strony trumpizm, z drugiej lewicowo-populistyczne programy, jak choćby to, co proponuje Jean-Luc Mélenchon – wciąż potrzebują czasu, by ustalić się jako nowa hegemoniczna ideologia. Ten dawny związek centrowej polityki wolnej od wielkich emocji, przywiązania do demokracji liberalnej i wiary w globalizację już się skończył, ale jego następca wciąż się kształtuje.

Nowe Idee: czy powstanie szczepionka na wszystko?

Autor:

Jacek Bańka

Komentarze (1)

Ian Kochinski

2025-08-12

W Polsce neoliberałowie, podobnie jak w innych krajach na świecie, sami podcinają gałąź której się kurczowo trzymają, wpychając nas w ramiona wszelkiej maści neofaszystów i neonazistów. Więc Polska niedługo przestanie być Polską a stanie się kondominium Rosji albo trumpistanu. Jedynym wyjściem jest to co zrobił FDR w USA kiedy został prezydentem, a co przełożyło się na taką popularność jego prezydentury, że był na tym stanowisku przez 4 kadencje. Noelibki na samą myśl o tym dostają ataku paniki, więc nie ma się co łudzić że Polska przetrwa ten kryzys.

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Nowe Idee. Co po neoliberalizmie?

Neoliberalizm – martwa doktryna czy nowa odsłona?

Trumpizm – antyneoliberalna reakcja czy neoliberalizm „na sterydach”?

Neoliberalizm a zmiana społecznego myślenia

Co po neoliberalizmie? Nie ma dominującej odpowiedzi

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Przypięte łańcuchami do drzew, w „budach” z palet. Dramatyczna interwencja krynickiego TOZ-u

Oni nie grają folku, oni są folkiem! Fiśbanda w Radiu Kraków

Cyber Elfka pyta o położenie wojsk

Przejazd bez szlabanów w Muszynie. PKP: będzie bezpieczniej, mieszkańcy: to ryzyko

AI w kampanii wyborczej. Czy politycy sięgną po chatboty?

Budowa bloku w ramach SIM w Dąbrowie Tarnowskiej. Wreszcie wbito „łopaty”

Kraków zaczyna „wielkie kucie”. Plac Wielkiej Armii Napoleona i 70 ulic do odbetonowania

Tragiczny wypadek w Sieprawiu

Szczucinka wraca na tory? Jest deklaracja wicepremiera

Opóźnione otwarcie nowego odcinka S7 między Grębałowem a Nową Hutą

W internecie nie boli. Jak hejt nas niszczy?

Curtis Harding - "Departures & Arrivals: Adventures of Captain Curt"

Dokonali brutalnego gwałtu na swoim znajomym. Kobieta i mężczyzna z zarzutami

USA chcą „dealu” z Rosją? Plan pokojowy dla Ukrainy bez Europy w tle

Nowe Idee. Co po neoliberalizmie?

Neoliberalizm – martwa doktryna czy nowa odsłona?

Trumpizm – antyneoliberalna reakcja czy neoliberalizm „na sterydach”?

Neoliberalizm a zmiana społecznego myślenia

Co po neoliberalizmie? Nie ma dominującej odpowiedzi

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Przypięte łańcuchami do drzew, w „budach” z palet. Dramatyczna interwencja krynickiego TOZ-u

Oni nie grają folku, oni są folkiem! Fiśbanda w Radiu Kraków

Cyber Elfka pyta o położenie wojsk

Przejazd bez szlabanów w Muszynie. PKP: będzie bezpieczniej, mieszkańcy: to ryzyko

AI w kampanii wyborczej. Czy politycy sięgną po chatboty?

Budowa bloku w ramach SIM w Dąbrowie Tarnowskiej. Wreszcie wbito „łopaty”

Kraków zaczyna „wielkie kucie”. Plac Wielkiej Armii Napoleona i 70 ulic do odbetonowania

Tragiczny wypadek w Sieprawiu

Szczucinka wraca na tory? Jest deklaracja wicepremiera

Opóźnione otwarcie nowego odcinka S7 między Grębałowem a Nową Hutą

W internecie nie boli. Jak hejt nas niszczy?

Curtis Harding - "Departures & Arrivals: Adventures of Captain Curt"

Dokonali brutalnego gwałtu na swoim znajomym. Kobieta i mężczyzna z zarzutami

USA chcą „dealu” z Rosją? Plan pokojowy dla Ukrainy bez Europy w tle

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię