Nie taki święty i nie wariat. Heródek z Lipnicy Wielkiej - artysta osobny

Karol Wójciak, znany jako Heródek, to postać osobna. Pastuch z Lipnicy Wielkiej na Orawie, przez lata uznawany za wiejskiego dziwaka, z czasem okazał się jednym z najoryginalniejszych twórców sztuki ludowej w Polsce. W drewnie, często znalezionym przypadkiem, ożywiał anioły, świętych, postacie z własnych wizji. Jego rzeźby, które nazywał „gnotkami”, były dla niego czymś więcej niż tylko dziełami - zabierał je na łąkę i rozmawiał z nimi. Opowieść o Heródku przeniesie się w tym roku do Zubrzycy Górnej. W skansenie zrekonstruowana zostanie chałupa Smreczaków, gdzie "orawski Nikifor" pomieszkał pod koniec życia.

Fot. Damian Radziak

Posłuchaj Przed Horyzontem

"Gnotki" i muzyka orawska

Choć nigdy nie uczył się rzeźby, miał w rękach instynkt. Pracował w samotności, często pod gołym niebem. Pomieszkiwał w stajni lub przybudówce. Żył skromnie, na uboczu. Nie próbował dostosować się do świata - mówiła w Przed Horyzontem Karolina Kowalczyk z Gminnego Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej:

Chodził po wsi w długim płaszczu. Często miał ich kilka. Jak otworzył płaszcz, często był obwieszony zegarkami, a na szyi miał kilka krawatek. Postrzegano go jako dziada. Pamiętam też z opowieści, że lubił podszczypywać młode dziewczęta. W stodółce, w której pomieszkiwał, stworzył "tapetę" z reprodukcjami wielkich obrazów i zdjęciami nagich panienek.

Karol Wójciak miał bardzo osobliwy i emocjonalny stosunek do swoich rzeźb – nie traktował ich jak dzieł sztuki przeznaczonych na sprzedaż czy pokaz, lecz jak istoty obdarzone niemal duchowym życiem. Z dostępnych relacji i wspomnień mieszkańców Lipnicy Wielkiej wynika, że rozdawał je dzieciom i sąsiadom w zamian za życzliwość lub jedzenie. Chował je także w sianie, stodołach czy szopach, czasem nosił przy sobie i opowiadał o swoich "gnotkach". Niektóre niszczył lub porzucał. Dopiero w latach 60. XX wieku jego prace zaczęły trafiać do muzeów i kolekcji.

Choć zapisał się w historii przede wszystkim jako rzeźbiarz, jego twórczość nie kończyła się na drewnie. Był także muzykantem – grał na skrzypcach, również tych, które sam konstruował z kawałków drewna i metalowych strun. Jego muzyka była surowa, ale prawdziwa, zanurzona w lokalnej tradycji Orawy. Grywał na weselach, zabawach, czasem samotnie. Dziś to dziedzictwo muzyczne trwa dalej – zespół „Heródki” z Lipnicy Wielkiej nie tylko nosi jego imię, ale też kontynuuje ducha tej wyjątkowej, lokalnej kultury, w której Heródek był jednym z najbardziej autentycznych głosów.

Przed Horyzontem w Zubrzycy Górnej. Fot. Damian Radziak

1 / 10

Chałupa Smreczaków

Heródek nie miał swojego domu. Miejscem, gdzie znalazł schronienie na kilka ostatnich lat życia, była przybudówka przy chałupie Smreczaków w Lipnicy Wielkiej. Zabudowania nie przetrwały, ale zachował się dom. W 2024 roku muzealnicy z Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej rozebrali ten obiekt i przewieźli go do muzeum.

Wedle relacji świadków, on w tej chałupie przemieszkiwał czasowo. Ciężko nam powiedzieć czy to było w zimie czy w czasie przyjmowania bardziej prominentnych gości - wyjaśnia Leszek Janiszewski ze skansenu w Zubrzycy.

Plany rekonstrukcji są gotowe. W tym roku chałupa Smreczaków zostanie odbudowana, a przy niej postawimy budynek gospodarczy. Wspólnie będą tworzyły zagrodę.

Chcielibyśmy przez pryzmat Karola Wójciaka, opowiedzieć o postaci dziada, trochę wiejskiego głupka, osób wykluczonych - dodawał Janiszewski.

Autor:

Magdalena Zbylut-Wiśniewska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Nie taki święty i nie wariat. Heródek z Lipnicy Wielkiej - artysta osobny

"Gnotki" i muzyka orawska

Chałupa Smreczaków

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Jak dobre nagłośnienie salonu wpływa na odczucia?

Produkty do włosów bez silikonów – czy naprawdę są lepsze?

Pogłoski o śmierci krytyki nie są przesadzone

Uniwersytet Jagielloński w światowym rankingu lepszy od UW i AGH

Przebudowa ul. Starowiślnej w Krakowie: nie będzie ponownych konsultacji społecznych

Prokuratura bada działalność spółki Kraków Nowa Huta Przyszłości

Nawrocki kontra Trzaskowski. Prof. Markowski: "Decydowały błędy kampanii"

Chce budować sortownię w Tarnowie, ale ma na koncie już kary w tym biznesie

Polsko-amerykańskie relacje bez zmian? Ekspercka analiza wyborów

Aga Szuścik: „Znajdźmy język, w którym umiemy rozmawiać o zdrowiu bez oceniania”

Milion w miesiąc. Krakowskie lotnisko celuje w 13 milionów pasażerów rocznie

Sprawa nauczyciela z Oświęcimia umorzona. Sąd: Nie pokazywał uczniom treści pornograficznych

Obserwujemy powrót powieści dla młodzieży

Nie taki święty i nie wariat. Heródek z Lipnicy Wielkiej - artysta osobny

"Gnotki" i muzyka orawska

Chałupa Smreczaków

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Jak dobre nagłośnienie salonu wpływa na odczucia?

Produkty do włosów bez silikonów – czy naprawdę są lepsze?

Pogłoski o śmierci krytyki nie są przesadzone

Uniwersytet Jagielloński w światowym rankingu lepszy od UW i AGH

Przebudowa ul. Starowiślnej w Krakowie: nie będzie ponownych konsultacji społecznych

Prokuratura bada działalność spółki Kraków Nowa Huta Przyszłości

Nawrocki kontra Trzaskowski. Prof. Markowski: "Decydowały błędy kampanii"

Chce budować sortownię w Tarnowie, ale ma na koncie już kary w tym biznesie

Polsko-amerykańskie relacje bez zmian? Ekspercka analiza wyborów

Aga Szuścik: „Znajdźmy język, w którym umiemy rozmawiać o zdrowiu bez oceniania”

Milion w miesiąc. Krakowskie lotnisko celuje w 13 milionów pasażerów rocznie

Sprawa nauczyciela z Oświęcimia umorzona. Sąd: Nie pokazywał uczniom treści pornograficznych

Obserwujemy powrót powieści dla młodzieży

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię