Należy jeszcze odpowiedzieć na kluczowe pytanie o źródła idei silnego państwa a zwłaszcza metody jego urzeczywistniania. Poza coraz bardziej uwierającą Piłsudskiego Polską tak naprawdę znal dobrze tylko jedno państwo. Była nim Rosja ostatnich dekad istnienia imperium Romanowów i państwo sowieckie budowane najpierw przez Lenina, potem przez Stalina. Piłsudski walczył zarówno z Rosją carską, jak i Rosją sowiecką. Pierwszą znał od środka, drugą od zewnątrz. Obie uważał za szczególnie niebezpieczne dla Polaków i Polski. Problem polegał wszak na tym, że znienawidzoną Rosję carską nosił w sobie, był nią przesiąknięty, głownie z niej czerpał metody tworzenia silnego państwa. Dał temu wyraz w ostatnich latach życia, kiedy kierowana przez niego pomajowa Polska zaczęła upodabniać się do nieboszczki Rosji carskiej..."
M.Wołos „Józef Piłsudski. Rzecz o nieprzeciętności” - fragment
