Jego Wysokość Krakowiak. 5. Krakowska Spinka w Mogilanach

Krakowiak to nie tylko taniec. Wiedziała o tym Janina Kalicińska, etnochoreografka i wieloletnia kierownik artystyczna Zespołu Regionalnego Mogilanie. Wie o tym także Marek Harbaczewski, choreograf czuwający nad przeglądem Krakowska Spinka, uczeń wybitnej specjalistki z zakresu folkloru krakowskiego. Krakowiak jest z jednej strony symbolem narodowym, a z drugiej - nośnikiem lokalnych tradycji. W Przed Horyzontem z twórcami festiwalu rozmawiałyśmy o bogactwie formy, treści i emocji.

Fot. Michał Pelczar

Posłuchaj Przed Horyzontem

Wiejskie korzenie krakowiaka narodowego

W polskiej tradycji tanecznej krakowiak zajmuje miejsce szczególne. To jeden z pięciu tańców narodowych, obok poloneza, mazura, kujawiaka i oberka. Jest jednocześnie najbardziej rozpoznawalny i ekspresyjny. Wywodzący się z regionu Krakowa i jego okolic, krakowiak od wieków funkcjonuje nie tylko jako forma artystyczna, ale przede wszystkim jako symbol – zarówno regionalnej tożsamości, jak i ogólnonarodowej jedności.

Wyróżnia się szybkim tempem i charakterystycznym, synkopowanym rytmem w metrum 2/4, co nadaje mu dynamiczny, niemal marszowy charakter. W choreografii dominują kroki akcentowane na drugą część taktu, a także liczne elementy popisowe – hołubce, przyklęki, obroty, często wykonywane w parach. To właśnie ta żywiołowość i otwartość formy sprawiają, że krakowiak tak dobrze odnajduje się zarówno w przestrzeni scenicznej, jak i podczas tradycyjnych uroczystości wiejskich.

Mamy tendencję do porządkowania wielu rzeczy. Kiedy staramy się opisać jak wygląda krakowiak narodowy, to on musi być już usystematyzowany. Kroki takie i takie. A ten pierwotny krakowiak był tańczony w parze i to była relacja między dwójką ludzi. Ona uciekała, on za nią gonił. To była cała historia. (...) Tańczyli jak chcieli. Najpierw poszli krokiem marszowym, potem przeszli w cwał. Mężczyzna wyobracał dziewczynę, ujął pod ręką, w pasie. Zapłacił kapeli i to było jego tańcowanie - mówili w Przed Horyzontem członkowie komisji artystycznej 5. Krakowskiej Spinki: Marek Harbaczewski i Wiesława Hazuka.

Nieodłącznym elementem krakowiaka jest strój – niezwykle kolorowy i bogaty, zwłaszcza w wersji męskiej, z charakterystyczną rogatywką ozdobioną piórami. Strój krakowski, podobnie jak sam taniec, stał się symbolem polskości i był szeroko eksponowany podczas prezentacji międzynarodowych, a także w malarstwie i literaturze. W okresie zaborów krakowiak zyskał szczególne znaczenie – wykonywany publicznie, niósł ze sobą wyraźne przesłanie patriotyczne i tożsamościowe.

W regionie krakowskim krakowiak ma niejedną odmianę. Inaczej tańczy się w Mogilanach, Liszkach czy Skawinie. Różnice w tempie, krokach czy układach choreograficznych są świadectwem lokalnych stylów i przekazów międzypokoleniowych. Współczesne przeglądy folklorystyczne, takie jak Krakowska Spinka, pokazują, że krakowiak wciąż żyje – uczy go się dzieci, ćwiczą go młodzieżowe pary taneczne, z pasją przekazują mistrzowie.

5. Krakowska Spinka okiem Michała Pelczara

1 / 18

Janina Kalicińska – królowa krakowiaka

Krakowska Spinka to otwarty, dwudniowy przegląd skierowany do zespołów folklorystycznych, par tanecznych, kapel ludowych, instrumentalistów, grup śpiewaczych, śpiewaków ludowych i gawędziarzy. Stanowi wyjątkową okazję, by doświadczyć żywej tradycji i autentycznej kultury ludowej Krakowiaków Zachodnich. Patronką wydarzenia jest Janina Kalicińska, która z kulturą ludową była związana przez całe swoje życie.

Janina Kalicińska pozostawiła po sobie trwały ślad w pamięci tancerzy, instruktorów i miłośników folkloru. Urodzona 26 maja 1920 roku w Wierzchosławicach, pochodziła z rodziny nauczycielskiej. To właśnie w rodzinnym domu, pełnym muzyki i ruchu, stawiała pierwsze kroki w tańcu – dosłownie i w przenośni. Ojciec, kierownik miejscowej szkoły, był jej pierwszym nauczycielem krakowiaka.

Z ogromnym zaangażowaniem prowadziła szkolne zespoły taneczne w Krakowie, ale również pracowała z młodzieżą niesłyszącą w szkole zawodowej dla głuchoniemych. Zawsze blisko ludzi, przez dekady wspierała dziesiątki grup i ośrodków w całym regionie – także poza nim, m.in. w Opocznie. Szczególne relacje nawiązała z zespołami „Krakowiacy Ziemi Brzeskiej” z Brzeska oraz „Mogilanie”, z którymi współpracowała przez wiele lat. Jej dorobek artystyczny i pedagogiczny został doceniony licznymi odznaczeniami. Do najważniejszych należą Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”, a także Nagroda im. Oskara Kolberga – najwyższe polskie wyróżnienie dla twórców kultury ludowej.

Zmarła 30 kwietnia 2020 roku, pozostawiając po sobie nie tylko bogaty dorobek, ale też całe pokolenia wychowanków, którzy dzięki niej poznali wartość i piękno rodzimego folkloru. Jej życie i praca to hołd oddany ziemi krakowskiej i jej tanecznemu dziedzictwu.

Autor:

Magdalena Zbylut-Wiśniewska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Jego Wysokość Krakowiak. 5. Krakowska Spinka w Mogilanach

Wiejskie korzenie krakowiaka narodowego

Janina Kalicińska – królowa krakowiaka

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Trzaskowski nie podpisał deklaracji Mentzena; zgodzili się w czterech punktach

Przebudowa ul. Łagiewnickiej w Krakowie. Utrudnienia i objazdy

Kto zakończy sezon na pierwszym miejscu i które miejsce zajmie Wisła? SŁUCHAJ TRANSMISJI

Głosowałeś lub planujesz głosować w innym miejscu, niż mieszkasz? Ważne informacje

Dlaczego matki opuszczają swoje dzieci?

"Książka może być trampoliną do dyskusji"