„Walczę o poprawę jakości życia w miastach” – mówi Carlos Moreno, dyrektor naukowy Katedry Przedsiębiorczości z paryskiej Sorbony, człowiek, który uchodzi za autora koncepcji miasta 15-minutowego. Francusko-kolumbijski urbanista podkreśla, że mieszkaniec miasta w promieniu 15-minutowego spaceru lub jazdy rowerem powinien mieć możliwość komfortowego funkcjonowania i zaleca projektowanie miast zgodnie z tym założeniem. Miasta 15-minutowe są odpowiedzią na kryzys klimatyczny, zdrowotny i społeczny. Zmniejszają nierówności i wykluczenie społeczne oraz obciążenie sieci komunikacyjnych, a także ograniczają smog i związane z nim szkody dla zdrowia i środowiska.
15 minut według Paryża
Koncepcja zyskała międzynarodową sławę, gdy burmistrzyni Paryża Anne Hidalgo uczyniła z niej filar kampanii wyborczej w 2020 r., obiecując, że każdy paryżanin w kwadrans bez korzystania z auta dotrze do podstawowych usług. Moreno podkreśla, że 15-minutowe miasto to przede wszystkim urbanistyczna strategia regeneracji – narzędzie do równoważenia jakości życia, walki z nierównościami i odbudowy lokalnych społeczności.
Niektórzy zarzucają Moreno, że wizja jest zbyt idealistyczna, a celem jest eliminacja indywidualnego transportu samochodowego z miast. W koncepcji przygotowanej przez Carlosa Moreno, człowiek na dostęp do najważniejszych instytucji (praca, zakupy, opieka zdrowotna, edukacja, kultura/rekreacja), ale tylko na podstawowym poziomie. Ma dostęp do szkoły, ale nie tej, która jest optymalna. Otrzymuje dostęp do opieki zdrowotnej, ale nie do polecanego lekarza. Osoby żyjące na wysokich obrotach natrafiają w 15-minutowych miastach na spowalniające tempo życia bariery, jak choćby ulice z ruchem zamkniętym dla samochodów. Z jednej strony miasta 15-minutowe zwiększają dostępność, ale z drugiej narzucają mieszkańcom sposób komunikacji i styl życia. Stąd w miastach, gdzie wprowadzana jest nowa organizacja dochodzi do protestów, czego przykładem jest choćby Paryż.
Nie zmienia to faktu, że uspokojenie miasta poprawia komfort życia szczególnie starszych osób, sprzyja bezpieczeństwu i pozytywnie wpływa na środowisko. Moreno uzasadnia tworzenie miast 15-minutowych zmianami klimatycznymi. Jak podkreśla, ograniczenie ruchu samochodów, przyczyni się do redukcji emisji dwutlenku węgla i zużycia paliw kopalnych, a co za tym idzie do poprawy jakości powietrza i ograniczenia wpływu miast na globalne ocieplenie. Miasta, które inwestują w tereny zielone stają się bardziej atrakcyjne dla mieszkańców i turystów. Rekomendowane jest odchodzenie od monofunkcyjnych osiedli sypialnych i zaleca się rozbudowę sieci komunikacji rowerowej i publicznej, tworzenie parków i sadzenie drzew, które obniżają temperaturę i zachęcają do spacerów.
Praktyka na świecie
Realizacja koncepcji miasta 15-minutowego polega na takim projektowaniu miast, które powoli zwiększyć dostępność miejsc, skuteczniej wykorzystać przestrzeń, co pomoże zaoszczędzić czas, zniwelować różnice społeczne i pozytywnie wpłynąć na środowisko.
Spółka Kraków Nowa Huta Przyszłości rewitalizuje wschodnią część miasta inspirując się ideą miasta 15-minutowego, ale też dostosowując ją do lokalnej specyfiki i rozwijając zgodnie z najnowszymi trendami. KNHP przygotowuje tereny dla przedsiębiorców w niewielkiej odległości od centrum ograniczając rozlewanie się miasta i przeciwdziałając kryzysowi klimatycznemu, zdrowotnemu i społecznemu. Projekt rewitalizacji zakłada tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy, z dostępem do opieki zdrowotnej, edukacji, kultury i rekreacji.
Benjamin Buettner, ekspert mobilności z Uniwersytetu Technicznego w Monachium, twierdzi, że nie istnieje jedno uniwersalne rozwiązanie dla wszystkich miast. Każde miejsce ma swoją specyfikę, strukturę gospodarczą i społeczną, które należy uwzględnić i zdecydować, które działania odpowiadają potrzebom i mają szanse powodzenia. Poza tym dynamika zmian jest tak duża, że wiele z koncepcji opracowanych 10 lat temu straciło na aktualności. Zatem wprowadzając zmiany dziś musimy wiedzieć jak będzie wyglądał Kraków za kolejne 10 lat i jakie będzie miał potrzeby, by trafnie dopasować plan rozwoju miasta do dynamicznej rzeczywistości.
Metro za 10 lat
Działania KNHP są komplementarne z wieloletnią strategią rozwoju Krakowa. Już w przyszłym roku zostanie domknięta autostradowa obwodnica miasta, która stanie się impulsem rozwojowym dla biznesu, zwiększy komfort podróżowania i odciąży Nową Hutę. Tym samym KNHP chce wykorzystać szansę stworzenia dzielnicy 15-minutowej bez konieczności ograniczania wolności przemieszczania, również tych najbardziej aktywnych osób. Kluczowym elementem tej strategii jest linia planowanego metra, która przebiega z południa Krakowa, przez jego centrum, a kończy się u bram kombinatu. Dzięki niej rewitalizacja przestrzeni poprzemysłowej będzie jeszcze łatwiejsza, tereny w Nowej Hucie jeszcze bardziej atrakcyjne, a mieszkańcy będą mogli szybko przemieszczać się nie tylko w obrębie jednej dzielnicy. Rozwój miasta wzdłuż nowych linii kolejowych czy metra to sprawdzona w Kopenhadze, Gdyni czy Gdańsku strategia. Skupienie zabudowy w pasmach pozwala zachować tkankę miejską w bliskości terenów zielonych.
Rewitalizacja szansą i koniecznością
Nowa Huta ze względu na dostępność niezwykle atrakcyjnych w skali Europy terenów inwestycyjnych daje znacznie większe możliwości rozwoju niż pozostałe dzielnice Krakowa. Rewitalizacja Nowej Huty łączy działania infrastrukturalne z aspektami społecznymi, gospodarczymi, kulturalnymi i ekologicznymi i tym samym wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców, wzrost gospodarczy oraz zachowanie lokalnego dziedzictwa Nowej Huty. Rewitalizacja staje się nie tylko modnym trendem, ale koniecznością. Miasta walczą dziś o czyste powietrze, zdrowie mieszkańców i wydajność energetyczną, a co za tym idzie o obniżenie kosztów funkcjonowania. Dzięki rewitalizacji można oddać mieszkańcom atrakcyjne miejsca oraz niezwykle cenny dziś czas, a z drugiej strony skoncentrować aktywność miasta i tym samym obniżyć koszty jego funkcjonowania oraz poprawić jakość powietrza. Nowa Huta dzięki atrakcyjnym lokalizacyjnie przestrzeniom otwartym na rozwój pozwala wpisać się w ramy miasta 15-minutowego. Posiada też solidną bazę do rewitalizacji w postaci szlaków komunikacyjnych, zielonych przestrzeni na osiedlach oraz szkół, szpitali, teatrów, kin, obiektów sportowych, czy lokali usługowych. Działania rewitalizacyjne poprzemysłowych przestrzeni związanych z działalnością huty ożywiają gospodarczo dzielnicę i zwiększają możliwości rozwoju zawodowego. Dzięki temu będzie można w Nowej Hucie żyć i pracować w komfortowych warunkach bez konieczności podejmowania codziennych czasochłonnych podróży.