Miasta walczą dziś o czyste powietrze, zdrowie mieszkańców i wydajność energetyczną, a co za tym idzie o obniżenie kosztów funkcjonowania. Jednym z najcenniejszych sposobów poprawy tych wskaźników, bez obniżania komfortu życia mieszkańców, jest rewitalizacja. Dzięki niej można oddać mieszkańcom atrakcyjne miejsca oraz niezwykle cenny dziś czas.
Rewitalizacja to proces przywracania miejscom życia i atrakcyjności. To działania społeczne, gospodarcze, kulturowe oraz środowiskowe, które mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców, wzrost gospodarczy oraz zachowanie lokalnego dziedzictwa.
Kraków posiada specyficzną strukturę. Zabytkowe centrum z oczywistych względów uniemożliwia zaawansowaną ingerencję. Ogromny potencjał zmian rewitalizacyjnych kryje natomiast Nowa Huta. To połączenie pozwala z rozmachem i dużymi nadziejami rysować przyszłość Krakowa – miasta, którego ogromnym atutem jest wyjątkowy na skalę kraju potencjał naukowy.
W 2015 roku powstała Spółka Kraków Nowa Huta Przyszłości, która skupia się na przywracaniu poprzemysłowych, głównie pohutniczych, terenów mieszkańcom i przedsiębiorcom. Celem KNHP jest aktywizacja biznesowa i społeczna Nowej Huty, największej dzielnicy miasta. Ograniczona w ostatnich dwóch dekadach aktywność kombinatu oraz likwidacja jego strefy ochronnej stworzyły przestrzeń do zagospodarowania ogromnego i niezwykle atrakcyjnego pod względem położenia terenu (ponad 15% powierzchni Krakowa i 80% powierzchni Nowej Huty). Obszar Nowej Huty, dwanaście razy większy od Starego Miasta, kryje w sobie nie tylko ogromny potencjał zmian, ale również dzięki skali daje szanse na rozległe skutki wprowadzanych działań, wpływając pozytywnie na cały Kraków. Stworzone tereny rekreacyjne (Centrum Rekreacji i Wypoczynku „Przylasek Rusiecki”), skomercjalizowane strefy aktywności gospodarczej przy ul. Igołomskiej oraz budowany Park Edukacyjny „Branice”, pierwszy krakowski skansen, już wygenerowały impuls rozwojowy, podniosły atrakcyjność miasta, poprawiły komfort życia i ograniczyły skutki zmian klimatu. Rozbudziły też apetyt na zagospodarowanie, wymagających największych nakładów, ale też pilnych działań, zdegradowanych terenów bezpośrednio należących do kombinatu metalurgicznego. Tym bardziej, że autentyczny klimat miejsca pozwala rysować przyszłość w bardzo interesujących barwach.
Systematycznie rozszerzany teren objęty działaniami KNHP to jedna z ostatnich tak dużych, dobrze skomunikowanych przestrzeni inwestycyjnych w granicach dużego miasta w Polsce. Dzięki zakończonej modernizacji ulicy Igołomskiej, oddaniu do użytku drogi ekspresowej S7, planowanemu na 2026 rok dokończeniu budowy autostradowej obwodnicy miasta oraz budowie linii metra obszar ten stanie się niezwykle interesujący dla przedsiębiorców. Jednocześnie globalny trend reindustrializacji oraz skracania łańcuchów dostaw, tworzy dla tego obszaru kolejne szanse rozwojowe – nie tylko jako przestrzeni do produkcji, ale również jako zaplecza dla innowacji, technologii. To sprawia, że teren zarządzany przez KNHP należy dziś do najatrakcyjniejszych lokalizacji inwestycyjnych w Polsce – zarówno dla przemysłu, logistyki, jak i nowoczesnych inwestycji wspierających rozwój miasta. W kontekście ogólnoeuropejskiego deficytu gruntów pod działalność przemysłową, z jakim mierzy się większość dużych aglomeracji, teren ten staje się unikalnym aktywem na skalę europejską.
Belval w Luksemburgu wzorem dla Krakowa
KNHP podczas przygotowania tzw. Masterplanu starannie przeanalizowała przykłady przeprowadzonych projektów rewitalizacji i sięgnęła do dobrych praktyk i wzorców. Nie brakuje przykładów, które owocują wieloletnimi korzyściami:
-
HafenCity w Hamburgu to największy europejski projekt przebudowy miasta. Dawny dystrykt pocztowy o powierzchni ponad 150 hektarów został przekształcony w nowoczesną dzielnicę mieszkalno-biurową. Kluczowe są tu: zrównoważony rozwój, wysokiej jakości przestrzenie publiczne oraz integracja społeczna mieszkańców.
-
King’s Cross w Londynie jest przykładem udanej rewitalizacji poprzemysłowych terenów kolejowych. Od 2008 roku obszar ten zamienił się w dynamiczne centrum mieszkaniowo-biznesowe z biurami, szkołami, terenami rekreacyjnymi oraz zabytkowymi budynkami, które zostały wkomponowane w nowoczesną przestrzeń. Istotnym aspektem była także troska o mieszkalnictwo dostępne finansowo.
-
High Line w Nowym Jorku to wyjątkowy projekt przekształcenia starej kolejowej estakady w park. Otwarty etapami od 2009 do 2019 roku park zwiększył atrakcyjność okolicy. Stał się inspiracją dla podobnych projektów na całym świecie, choć jednocześnie wzbudził debatę o ryzyku gentryfikacji, która niesie za sobą wzrost cen nieruchomości.
-
Belval w Luksemburgu to dawny kompleks hutniczy, który przeszedł spektakularną metamorfozę. Ten przykład rewitalizacji, ze względu na naturę rewitalizowanych terenów służy za wzór dla działań KNHP. Dzięki wizji i determinacji spółki Agora, której udziałowcem jest ArcelorMittal, miejsce stało się przykładem integracji dziedzictwa przemysłowego z dynamicznym rozwojem miejskim, edukacyjnym i kulturalnym. Charakterystycznym elementem Belvalu są dwa wielkie piece – dawne giganty stalowego przemysłu – które dziś stanowią ikoniczny element krajobrazu i symbol lokalnej tożsamości. Jeden z nich zachowany został w całości, drugi w formie szkieletu, tworząc wyjątkową przestrzeń architektoniczną. Nocne iluminacje wydobywają majestatyczne kształty, podkreślając rolę żywego pomnika przeszłości. Na tarasie Wielkich Pieców powstało Miasteczko Nauki z siedzibą Uniwersytetu Luksemburskiego i nowoczesnymi instytucjami badawczymi. W zabytkowych strukturach znalazło się też miejsce dla biznesowego inkubatora, łączącego tradycję przemysłową z innowacyjnością i przedsiębiorczością. Znajdują się tu mieszkania, biura, sklepy i obiekty rozrywkowe, jak choćby popularna sala koncertowa Rockhal. Powołano tu też Narodowe Centrum Kultury Przemysłowej (CNCI) - instytucję dokumentującą historię przemysłu stalowego. W 2014 roku zwiedzającym został udostępniony Wielki Piec, co kazało się ogromnym sukcesem turystycznym i edukacyjnym.
Przykłady z Polski, takie jak łódzka EC1, katowicki Nikiszowiec czy Stocznia Gdańska, udowadniają, że historyczne budynki przemysłowe mogą stać się nowoczesnymi centrami kultury, biznesu i życia społecznego, zachowując jednocześnie swoją tożsamość i charakter.
Kraków przy okazji rewitalizacji nie tylko stara się zachować lokalną tożsamość i dziedzictwo, ale wykorzystuje możliwości przeciwdziałania zmianom klimatu. Wszystkie aktywności rewitalizacyjne realizowane przez KNHP S.A., nawet te związane z rozwojem stref aktywności gospodarczej, realizowane są z poszanowaniem przyrody. Zgodnie z tą zasadą powstaje właśnie jedna z największych inwestycji przemysłowych w Krakowie. Kompleks 7R w Nowej Hucie budowany w ramach obszaru „Kraków – Nowa Huta Przyszłości” udostępni przestrzeń produkcyjną i magazynową w ramach niskoemisyjnej linii 7R Green Saver o łącznej powierzchni 230 tys. m². Deweloper planuje zasadzenie ponad 2000 drzew oraz zalesienie 10 ha terenu. Naturalne niecki zostaną przekształcone w ogrody deszczowe, które pomogą w magazynowaniu i oczyszczaniu wód opadowych, wspierając jakość gleby i lokalny mikroklimat. Inwestycja ściśle wpisuje się w strategię Krakowa, stawiającą na rozwój innowacyjnej gospodarki i tworzenie atrakcyjnych warunków dla nowych inwestorów.
Specyfika przestrzeni poprzemysłowych
Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych niesie za sobą szczególne wyzwania, takie jak choćby konieczność remediacji gruntów potencjalnie zanieczyszczonych wskutek prowadzonej tam wcześniej działalności oraz demontaż instalacji poprzemysłowych. Jednak w dłuższej perspektywie inwestycja w rewitalizację przynosi miastu ogromne korzyści, podnosi komfort życia mieszkańców i staje się impulsem do aktywizacji zawodowej. Do oczywistych barier, poza finansowaniem, wydłużających czas realizacji procesów rewitalizacyjnych należy konieczność dopełnienia formalności proceduralnych.
Mierniki skutecznej rewitalizacji
Skuteczna rewitalizacja wymaga integracji nowych technologii (smart city), przeciwdziałania gentryfikacji oraz adaptacji do skutków zmian klimatycznych. Aby stawić czoło tym wyzwaniom, konieczne są działania kompleksowe, obejmujące np. regulację czynszów, ochronę lokatorów, stworzenie efektywnych mechanizmów partycypacji społecznej oraz elastyczne zarządzanie przestrzenią miejską.
Efektywność działań rewitalizacyjnych można oceniać poprzez spadek bezrobocia, wzrost aktywności gospodarczej, poprawę jakości życia mieszkańców, większą dostępność przestrzeni publicznych, zmiany wizerunkowe dzielnic, poprawę jakości powietrza czy retencji wody, wzrost powierzchni terenów zielonych oraz obniżenie kosztów funkcjonowania miasta. Rewitalizacja to złożony i długotrwały proces, który wymaga spójnej strategii, stabilnego finansowania oraz aktywnego udziału lokalnych społeczności. Przykłady z Polski i świata pokazują, że odpowiednio prowadzona rewitalizacja może odmienić oblicze miast, czyniąc je przyjaznymi dla mieszkańców, atrakcyjnymi dla inwestorów i odpornymi na przyszłe wyzwania. W ten sposób przestrzenie miejskie odzyskują swoje znaczenie jako miejsca nie tylko do mieszkania, ale przede wszystkim do życia.
Kraków Nowa Huta Przyszłości S.A. obecnie koncentruje działania na tworzeniu wysokiej jakości przestrzeni dla biznesu. Działania komplementarne wobec polityki Krakowa stymulują rozwój przedsiębiorczości, który podniesie atrakcyjność miasta dla mieszkańców. Unikalność obszaru, strategiczne położenie, dostępność infrastruktury i probiznesowa orientacja spółki czynią ze wschodniej części Krakowa kluczowy punkt na mapie inwestycyjnej Polski i Europy. Nowa Huta, niegdyś symbol przemysłowej potęgi, dziś atrakcyjnie położony teren inwestycyjny z dostępem do wykwalifikowanej kadry. Przed Nową Hutą otwierają się nieznane od dekad szanse rozwoju, które wpłyną na wizerunek całego Krakowa.