Pierwsze listy książek zakazanych, opracowywane w drugiej połowie lat 40., liczyły po kilkadziesiąt tytułów, a nieskuteczne selekcje księgozbiorów nie spełniały oczekiwań przywódców PZPR. Do radykalnego przyspieszenia działań doszło niedługo po nacjonalizacji handlu książką w 1950 roku.

Prezentowana w Bibliotece Jagiellońskiej wystawa ma na celu przypomnienie strat poniesionych przez polskie bibliotekarstwo w wyniku oczyszczania księgozbiorów na podstawie "Wykazu książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu" z dnia 1 października 1951, opracowanego przez Centralny Zarząd Bibliotek w porozumieniu z Głównym Zarządem Kontroli Publikacji i Widowisk.

Anonimowi cenzorzy i urzędnicy ministerialni umieścili w Wykazie 2482 hasła rozmieszczone w trzech działach. W pierwszym - znalazły się publikacje z różnych dziedzin, głównie publicystyczne, o tematyce antybolszewickiej, antysemickiej, patriotycznej i religijnej, ale również wiele dzieł literackich, obciążonych niewłaściwymi poglądami autorów, ich niesubordynacją, ucieczką na emigrację lub miejscem wydania, przypominającym o utraconych ziemiach II Rzeczypospolitej(…) 

fot.JD

W dziale drugim umieszczono 238 tytułów publikacji „zdezaktualizowanych” - głównie autorów PSL, PPS i potępionych działaczy PPR (...)

W ostatnim dziale umieszczono 562 tytuły książek dla dzieci (… ) Zakazane zostały książki dla dzieci pisane w duchu patriotycznym lub religijnym, większość publikacji o harcerstwie, ale również liczne bajki i baśnie

 

 fot.JD

 

Książki inkryminowane w Wykazie przetrwały w zasobach Biblioteki Jagiellońskiej - z nielicznymi wyjątkami - zgubny okres stalinizmu, co pozwoliło pokazać na wstawie 150 tytułów, których przypomnienie wydaje się być szczególnie istotne. Są wśród nich publikacje pomnikowe dla kultury narodowej, są też i takie, których treść wywołuje po dzień dzisiejszy uzasadnione oburzenie; inne - wydawać by się mogło – nie powinny wzbudzać żadnych ideologicznych emocji, ale owa tematyczna rozpiętość obszaru ingerencji cenzury była typowym przejawem totalitarnego traktowania kultury i ten aspekt interpretacyjny zadecydował o ich wyborze.

 

fot.JD

Wystawa prezentowana w Bibliotece Jagiellońskiej ma za zadanie przypomnieć nie tylko o poniesionych stratach kulturowych ale także zachęcić czytelników do sięgnięcia po zakazane niegdyś lektury.

Koncepcja wystawy, wybór i opracowanie tytułów oraz wstęp do katalogu dr hab. Andrzej Dróżdż

Kurator: dr hab. Andrzej Dróżdż

Realizacja wystawy: Iwona Wawrzynek, Mariusz Paluch

Oprawa plastyczna: Mariusz Paluch

Prace konserwatorskie: Sekcja Konserwacji BJ

Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej oraz Archiwum Narodowego w Krakowie.

 

"Stalinowski bibliocyd. Wielka czystka ideologiczna w bibliotekach polskich (1951-1953),  sala wystawowa Biblioteki Jagiellońskiej (wejście od ul. Oleandry 3) Czynna od 27 stycznia do 10 lutego.

 

mat.pras./JDruzynska