Jak przestać jeść ze stresu?

Artykuł sponsorowany
Dzisiaj 09:32 ( Edytowany Dzisiaj 09:41 )

Jedzenie pod wpływem stresu to częsty problem. Czasem pocieszamy się lodami po trudnym dniu, innym razem sięgamy po chipsy, gdy czujemy napięcie czy złość. Z czasem jedzenie może stać się pierwszą odpowiedzią na trudne myśli i uczucia. Dobra wiadomość: da się to zmienić. W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się to zachowanie, jak działa i jakie proste metody pomagają odzyskać kontrolę nad jedzeniem, nastrojem i zdrowiem.

Czym jest jedzenie ze stresu?

Jedzenie ze stresu, czyli jedzenie emocjonalne, to sięganie po jedzenie z powodu emocji, a nie prawdziwego głodu. Wtedy jedzenie pełni rolę sposobu na złagodzenie lęku, smutku, nudy, frustracji czy napięcia. Zamiast szukać rozwiązania problemu, szukamy szybkiej ulgi w jedzeniu. Taka ulga jest krótka, a później często pojawia się wstyd, poczucie winy i gorszy nastrój. To napędza błędne koło.

Około 40% dorosłych Polaków je więcej pod wpływem trudnych emocji. U kolejnych 40% stres zmniejsza apetyt. Pozostałe 20% nie zauważa zmian. Reakcje na stres bardzo się różnią, dlatego potrzebne jest podejście dopasowane do danej osoby.

Artykuł powstał we współpracy z cateringiem dietetycznym 5PD.

Dlaczego odczuwamy potrzebę jedzenia pod wpływem stresu?

Ten odruch ma przyczyny psychologiczne i fizjologiczne. Psychologicznie jedzenie może działać jak „szybkie samopoczucie”. Gdy czujemy napięcie, smutek czy nudę, jedzenie o intensywnym smaku, słodkie lub tłuste, daje krótką przyjemność i spokój. Jeśli w dzieciństwie byliśmy nagradzani jedzeniem lub pocieszani słodyczami, mózg mógł zapamiętać ten schemat jako skuteczny.

Duże znaczenie ma też wpływ otoczenia i mediów. Reklamy łączą słodycze z lepszym humorem, a wiele spotkań towarzyskich kręci się wokół jedzenia. To wzmacnia skojarzenie: trudne emocje = jedzenie.

Jakie mechanizmy psychologiczne i fizjologiczne wywołują zajadanie stresu?

Podczas stresu ciało uruchamia tryb „walcz lub uciekaj” i wydziela adrenalinę, noradrenalinę i kortyzol. Przy długim stresie wysoki kortyzol nasila apetyt, szczególnie na kaloryczne produkty. Rola noradrenaliny i neuropeptydu Y też zwiększa ochotę na słodkie przekąski.

Od strony psychiki słodkie jedzenie podnosi poziom dopaminy, co daje chwilowe „lepsze samopoczucie”. Mózg szybko łączy stres (wskazówka) z jedzeniem (rutyna) i przyjemnością (nagroda). Taki nawyk utrwala się, bo daje szybką ulgę. Po chwili jednak często pojawia się wstyd i poczucie winy, co znowu podbija napięcie i chęć jedzenia. Koło się zamyka.

Infografika przedstawia cykl błędnego koła jedzenia ze stresu, pokazując stres, reakcję fizjologiczną, ochotę na jedzenie, spożywanie niezdrowych przekąsek, chwilową ulgę i poczucie winy w minimalistycznym stylu.

Jak stres wpływa na zachowania żywieniowe?

Stres silnie wpływa na wybory żywieniowe. U części osób zwiększa się apetyt, szczególnie na słodycze i fast foody, bo one szybko dają energię i krótką poprawę nastroju (dopamina, serotonina). To wzmacnia nawyk: stres = jedzenie.

Inni pod wpływem lęku lub napięcia jedzą mniej, potocznie mówią o „ściśniętym żołądku”. Przyczyn może być kilka: trudne doświadczenia w dzieciństwie, długotrwały stres, wysoki kortyzol i różnice w pracy osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Niezależnie od reakcji, długotrwały stres i niezdrowe nawyki wpływają źle na dietę, nastrój i jakość życia.

Czym różni się głód fizyczny od głodu emocjonalnego?

W walce z jedzeniem emocjonalnym pomaga rozróżnienie dwóch rodzajów głodu. Różnią się źródłem i objawami.

Cecha Głód fizyczny Głód emocjonalny Pojawienie się Stopniowo narasta Pojawia się nagle Odczuwanie W żołądku (burczenie, pustka, lekki ból) W głowie (silna ochota na konkretny smak) Preferencje Otwartość na różne produkty Silna chęć na słodkie/tłuste, fast foody Zakończenie posiłku Kończysz po sytości Jedzenie bywa bez kontroli mimo sytości Emocje po Spokój, brak poczucia winy Wstyd, wyrzuty sumienia, myśli o „odrobieniu” Poczucie kontroli Jest Jest ograniczone

Brak rozróżnienia tych dwóch stanów sprzyja podjadaniu i jedzeniu pod wpływem emocji.

Przyczyny zajadania stresu

To zwykle splot wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Zrozumienie przyczyn pomaga je zmieniać.

Do częstych powodów należą: napięcie w pracy lub szkole, problemy finansowe, konflikty w relacjach, choroba własna lub bliskiej osoby. Jedzenie bywa też „lekem” przy zaburzeniach psychicznych, np. depresji, zaburzeniach lękowych czy nerwicy. Wtedy jedzenie służy do łagodzenia trudnych emocji.

Jakie sytuacje lub emocje wywołują jedzenie ze stresu?

Wyzwalacze są różne i zależą od osoby. Często są to sytuacje, które niosą napięcie, niepewność lub przeciążenie:

Przewlekły stres: Długie napięcie związane z pracą, nauką, finansami lub rodziną. Wysoki kortyzol nasila apetyt, zwłaszcza na kaloryczne jedzenie.
Silne trudne emocje: Smutek, złość, frustracja, rozczarowanie, lęk, nuda, samotność. Jedzenie ma wtedy przynieść szybką ulgę.
Niska samoocena: Jedzenie jako sposób na chwilową poprawę nastroju i obrazu siebie.
Trudność w pracy z emocjami: Gdy brak innych sposobów wyrażania i przeżywania uczuć, jedzenie staje się „wyłącznikiem”.
Zmiany życiowe: Ważne wydarzenia, zarówno dobre (nowa praca), jak i trudne (rozstanie, żałoba), mogą zmieniać sposób jedzenia.

Wtedy jedzenie służy regulacji emocji, a z czasem odbija się na zdrowiu i samopoczuciu.

Rola nawyków i środowiska w powstawaniu problemu

Nawyki opierają się na układzie: wskazówka - rutyna - nagroda. W tym przypadku: stres - jedzenie - ulga. Szybka ulga wzmacnia schemat, nawet jeśli długofalowo szkodzi.

Środowisko także wpływa na wybory. Łatwy dostęp do słodyczy i przetworzonego jedzenia, brak zdrowych opcji i wzorce w domu lub wśród znajomych sprzyjają podjadaniu. Reklamy, historia restrykcyjnych diet i cechy osobowości (np. wysoki neurotyzm), a także niska samoocena i trudny obraz ciała, mogą zwiększać podatność na jedzenie emocjonalne.

Zmiana wymaga świadomości, czasu i praktyki. Warto testować różne metody i wybrać te, które do Ciebie pasują.

Ważna jest nie tylko zmiana talerza, ale też sposób pracy ze stresem i emocjami. Jedzenie niech nie będzie jedynym „wentylem”. Poniżej znajdziesz proste podejścia, które pomagają przerwać nawyk.

Metody poznawczo-behawioralne w ograniczaniu jedzenia emocjonalnego

To praca nad myślami i zachowaniami. Badania z 2023 roku pokazują, że to skuteczne narzędzie w ograniczaniu jedzenia pod wpływem stresu i w redukcji masy ciała. Zacznij od myśli.

Zmieniaj oceny: zamiast „Jestem beznadziejna/y”, spróbuj „Zrobię, co mogę, nie na wszystko mam wpływ” albo „Gdy się stresuję, myślę o sobie gorzej. Wiele rzeczy robię dobrze”. Zamiast „Nie dam rady” - „Jeszcze tego nie umiem, ale idzie mi coraz lepiej”. To trening, który wymaga czasu, ale zmniejsza chęć zajadania.

Następnie działanie: sprawdź, na co masz wpływ. Jeśli możesz coś zrobić, zrób to. Jeśli nie, zaakceptuj to i wybierz inną formę troski o siebie niż jedzenie: rozmowa, ruch, spacer, medytacja, sen, pisanie w dzienniku. Wstaw „przerwę” między stresem a jedzeniem i zastąp stary nawyk nową reakcją.

Uważne jedzenie (mindfulness eating): na czym polega i jak działa?

Uważne jedzenie to pełna obecność przy posiłku. Skupiasz się na smaku, zapachu, teksturze, wyglądzie oraz na sygnałach głodu i sytości z ciała.

Zamiast automatycznie jeść, gdy czujesz napięcie, zatrzymaj się i zapytaj: „Czy jestem głodny/a?”. Jedz wolniej, przeżuwaj dokładnie, zwracaj uwagę na każdy kęs. To pomaga szybciej zauważyć sytość i czerpać większą przyjemność z mniejszej porcji. Badania pokazują, że praktyka uważności zmniejsza częstotliwość jedzenia emocjonalnego i wspiera redukcję masy ciała u osób z nadwagą.

Uważność to także kontakt z emocjami. Gdy pojawia się chęć jedzenia, zatrzymaj się, nazwij uczucie i je obserwuj, bez oceniania. To oddziela emocję od reakcji. Możesz spróbować „testu rodzynki”: zjedz mały kawałek jedzenia bardzo świadomie, skupiając się na wszystkich zmysłach. Taki trening uczy kontroli nad procesem jedzenia.

Dzienniczek emocji i jedzenia - jak pomaga w rozpoznaniu nawyków?

Dzienniczek pomaga zauważyć, co uruchamia jedzenie emocjonalne. Często sięgamy po przekąski automatycznie. Zapisy przerywają ten automat i pokazują tło zachowania.

Notuj nie tylko, co jesz, ale przede wszystkim okoliczności i emocje tuż przed jedzeniem bez głodu fizycznego. Zapisz:

Co się działo? (np. kłótnia, trudne zadanie, nuda przy TV).
Jak się czułam/em? (złość, smutek, lęk, frustracja, samotność, zmęczenie).
Czy jedzenie pojawiło się od razu po chęci?
Czy próbowałam/em odwrócić uwagę? Jak i z jakim skutkiem?

To nie narzędzie do oceniania siebie. Chodzi o wzorce: konkretne sytuacje, emocje i pory dnia, po których zwykle jesz. Zrozumienie wzorców ułatwia zmianę i wybór innych reakcji.

Aktywność fizyczna i inne sposoby redukcji stresu bez sięgania po jedzenie

Ruch to skuteczny sposób na napięcie i jedzenie emocjonalne. Podczas wysiłku wydzielają się endorfiny, poprawia się nastrój, spada napięcie.

Nie musisz biec maratonu. Wybierz coś, co lubisz i co jesteś w stanie robić regularnie: spacer, rower, pływanie, taniec, joga, proste ćwiczenia w domu. Badania z okresu pandemii COVID-19 pokazały, że osoby aktywne mniej często doświadczają czynników sprzyjających jedzeniu emocjonalnemu (np. niezadowolenie z ciała, wysoki stres) i rzadziej sięgają po słodycze.

Przygotuj listę działań, które pomagają bez jedzenia. Na przykład:

Rozmowa z kimś zaufanym (przyjacielem, członkiem rodziny, specjalistą).
Słuchanie muzyki.
Medytacja i ćwiczenia oddechowe.
Czytanie, film, krzyżówki.
Kąpiel z olejkami.
Pielęgnacja (np. maseczka, manicure).
Twórczość (rysunek, pisanie, instrument).
Kontakt z naturą (las, park, woda).
Pisanie w dzienniku.

Wybierz to, co daje Ci prawdziwą przyjemność i jest łatwo dostępne w trudnej chwili. Zamiana „przyjemności z jedzenia” na inne, zdrowe źródła przyjemności działa bardzo dobrze.

Jak zadbać o higienę snu i odpoczynek, by zmniejszyć ryzyko zajadania stresu?

Sen i odpoczynek mocno wpływają na apetyt i radzenie sobie ze stresem. Brak snu podnosi kortyzol i nasila chęć na kaloryczne produkty. Pogarsza też nastrój i koncentrację.

Jedzenie emocjonalne (słodycze, fast foody) może pogarszać sen, a słaby sen sprzyja gorszym wyborom żywieniowym. Żeby przerwać to koło, wprowadź proste zasady:

Stałe godziny snu: Kładź się i wstawaj o podobnej porze, także w weekendy.
Wystarczająca ilość snu: Zwykle 7-9 godzin na dobę.
Dobre warunki: Ciemno, cicho, chłodno; wygodny materac i poduszki.
Bez ekranów przed snem: Ogranicz urządzenia na godzinę przed pójściem spać.
Mniej kofeiny i alkoholu po południu: Mogą zaburzać sen.
Wieczorne wyciszenie: Ciepła kąpiel, książka, spokojna muzyka, łagodne rozciąganie.
Lżejsza kolacja: Jedz 2-3 godziny przed snem.

Dbaj też o przerwy w ciągu dnia. Godzina dla siebie dziennie na relaks lub hobby może wyraźnie obniżyć napięcie i zmniejszyć chęć podjadania.

Tworzenie alternatywnych reakcji na stres

Jeśli stres wyzwala jedzenie, warto zaprogramować nowe reakcje. Chodzi o świadomą zamianę starego nawyku na zdrowszy sposób radzenia sobie.

Spisz, co daje Ci ulgę poza jedzeniem. Krótki spacer, krzyżówka, ulubiona muzyka, telefon do bliskiej osoby. Ważne, by były to działania szybkie i dostępne od razu. Gdy pojawi się chęć jedzenia, wybierz jedną pozycję z listy. Na początku bywa trudno, ale z czasem nowy nawyk wchodzi w krew.

Przykłady: gdy czujesz samotność i zwykle sięgasz po czekoladę, zadzwoń do przyjaciela. Przed ważnym spotkaniem zamiast podjadania zrób kilka spokojnych oddechów lub włącz relaksującą muzykę. Trzymaj listę „zamienników” w widocznym miejscu.

Najczęstsze błędy w walce z zajadaniem stresu

Na drodze do zmiany łatwo wpaść w pułapki. Często sami dokładamy sobie presji: „Teraz już tylko idealnie”, „Koniec pobłażania”. Gdy zdarzy się potknięcie, rośnie frustracja, a to znów zwiększa jedzenie emocjonalne. Zrzucanie winy na otoczenie („taka praca”, „należy mi się”) odbiera sprawczość.

Częstym błędem jest też ostre cięcie kalorii dzień po epizodzie objadania. Taka „kara” zwykle kończy się kolejnymi napadami. Lepiej wrócić do zbilansowanych posiłków i rutyny, zamiast rozliczać się z „przewinień”.

Jakie postawy i zachowania utrudniają zmianę?

Oto przykłady zachowań, które hamują postęp:

Perfekcjonizm i myślenie „wszystko albo nic”: Jedno odstępstwo traktowane jak porażka.
Unikanie emocji: Traktowanie trudnych uczuć jak czegoś, czego nie można czuć.
Silna samokrytyka: Poczucie winy po epizodzie jedzenia jeszcze nasila napięcie.
Brak cierpliwości: Oczekiwanie szybkich efektów i zniechęcenie, gdy ich nie ma.
Izolacja: Brak rozmów i wsparcia.
Ignorowanie sygnałów ciała: Mylenie głodu emocjonalnego z fizycznym, brak uważności na sytość.

Zamiast tego warto rozwijać samoświadomość, akceptację i cierpliwość. Traktuj zmianę jak proces, a nie sprint.

Czego warto unikać?

By budować trwałą zmianę, lepiej zrezygnować z poniższych strategii:

Rygorystyczne diety i zakazy: Całkowite wykluczanie ulubionych produktów często zwiększa chęć na nie. Lepsze jest mądre włączanie ich w małych porcjach.
Zastępowanie jedzenia innym nałogiem: Wyładowywanie napięcia krzykiem, nadużywanie telefonu, gier czy używek nie rozwiązuje problemu.
Skupienie tylko na diecie: Bez pracy z emocjami zmiana jedzenia się nie utrzyma.
Trzymanie „kryzysowych” produktów w domu: Brak dostępu to prosta bariera.
Poddawanie się po potknięciu: Błędy się zdarzają. Wyciągnij wnioski i wróć do planu.
Bagatelizowanie snu i odpoczynku: Zmęczenie wzmacnia apetyt i chęć na słodycze.

Świadome unikanie tych pułapek ułatwia budowanie nowych, zdrowych nawyków.

Praktyczne porady: Jak wdrażać zmiany na co dzień?

Wiedza to jedno, codzienna praktyka to drugie. Zmianę najlepiej zacząć od małych kroków i prostych ćwiczeń. Nie musisz zmieniać wszystkiego od razu. Pomaga też przyjazne otoczenie.

Proste ćwiczenia na przerwę w nawyku zajadania stresu

Aby przerwać automatyzm, wstaw „pauzę” między stresem a jedzeniem. Pomogą Ci te ćwiczenia:

Zasada 10 minut: Przy silnej ochocie odczekaj 10 minut. Zadzwoń do kogoś, przejdź się, posłuchaj muzyki, zrób kilka spokojnych oddechów. Często chęć słabnie.
Pytanie „Czy jestem głodny/a?”: Jeśli nie, nazwij emocję i wybierz inną formę ulgi.
Świadomy kęs: Jeśli jesz, rób to powoli i uważnie. Skup się na jednym małym kawałku. Zwiększa to poczucie sytości i kontroli.
Zmiana miejsca: Odłóż pracę, wyjdź z pokoju, zmień otoczenie na chwilę.
Lista 3-5 alternatyw: Trzymaj ją na lodówce lub w telefonie i korzystaj przy pierwszym impulsie.

Budowanie wspierającego środowiska wokół siebie

Otoczenie ułatwia lub utrudnia zmianę. Oto co pomaga:

Usuń pokusy: Nie kupuj słodyczy i fast foodów „na wszelki wypadek”. Zamiast tego miej pod ręką owoce, warzywa, orzechy, jogurty.
Włącz bliskich: Powiedz o swoim celu i poproś o wsparcie.
Szukaj wsparcia: Grupy, fora, rozmowy z osobami o podobnych doświadczeniach.
Planuj wyjścia: Jeśli nuda lub samotność wyzwalają jedzenie, zaplanuj aktywności poza domem.
Strefa relaksu: W domu wyznacz miejsce do odpoczynku bez jedzenia.
Ucz się: Czytaj, słuchaj i oglądaj materiały o pracy ze stresem, uważności i zdrowych nawykach.

Doceniaj małe kroki. Każda świadoma decyzja to ruch w dobrą stronę.

Kiedy warto skorzystać z pomocy specjalisty?

Czasem samodzielne próby nie wystarczają. Skorzystanie z pomocy to oznaka dbałości o siebie. Specjalista pomoże znaleźć przyczyny, nauczy narzędzi i wesprze w zmianie.

Wskazania do wizyty u psychologa lub psychodietetyka

Rozważ konsultację, jeśli:

Tracisz kontrolę nad jedzeniem: Pojawiają się epizody zjadania dużych ilości bez głodu, a potem wstyd i poczucie winy (np. całe pudełko lodów, bochenek chleba, pół opakowania frytek).
Jesz ze stresu bardzo często: Nawet wiele razy dziennie, a jedzenie jest pierwszą reakcją na trudne emocje.
Pogarsza się Twój stan psychiczny: Długotrwały stres, problemy ze snem, zmęczenie, słaba koncentracja, obniżony nastrój, objawy lęku lub depresji.
Występują zaburzenia odżywiania: Podejrzewasz BED, NES lub bulimię - potrzebna jest szybka pomoc i terapia.
Niska samoocena i trudny obraz ciała: Wzrost masy ciała nasila kompleksy i kolejne nieudane próby odchudzania.
Brak efektów mimo starań: Próbowałaś/eś wielu metod, ale problem wraca.

Psycholog lub psychodietetyk pomoże zrozumieć mechanizm jedzenia emocjonalnego, nauczy technik radzenia sobie ze stresem i emocjami oraz wspólnie z Tobą przygotuje plan działania. Sięgnięcie po wsparcie to dobry krok ku lepszemu zdrowiu i samopoczuciu.

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Najnowsze

Skontaktuj się z Radiem Kraków - czekamy na opinie naszych Słuchaczy

Pod każdym materiałem na naszej stronie dostępny jest przycisk, dzięki któremu możecie Państwo wysyłać maile z opiniami. Wszystkie będą skrupulatnie czytane i nie pozostaną bez reakcji.

Opinie można wysyłać też bezpośrednio na adres [email protected]

Zapraszamy również do kontaktu z nami poprzez SMS - 4080, telefonicznie (12 200 33 33 – antena,12 630 60 00 – recepcja), a także na nasz profil na Facebooku oraz Twitterze

Jak przestać jeść ze stresu?

Czym jest jedzenie ze stresu?

Dlaczego odczuwamy potrzebę jedzenia pod wpływem stresu?

Jakie mechanizmy psychologiczne i fizjologiczne wywołują zajadanie stresu?

Jak stres wpływa na zachowania żywieniowe?

Czym różni się głód fizyczny od głodu emocjonalnego?

Przyczyny zajadania stresu

Jakie sytuacje lub emocje wywołują jedzenie ze stresu?

Rola nawyków i środowiska w powstawaniu problemu

Metody poznawczo-behawioralne w ograniczaniu jedzenia emocjonalnego

Uważne jedzenie (mindfulness eating): na czym polega i jak działa?

Dzienniczek emocji i jedzenia - jak pomaga w rozpoznaniu nawyków?

Aktywność fizyczna i inne sposoby redukcji stresu bez sięgania po jedzenie

Jak zadbać o higienę snu i odpoczynek, by zmniejszyć ryzyko zajadania stresu?

Tworzenie alternatywnych reakcji na stres

Najczęstsze błędy w walce z zajadaniem stresu

Jakie postawy i zachowania utrudniają zmianę?

Czego warto unikać?

Praktyczne porady: Jak wdrażać zmiany na co dzień?

Proste ćwiczenia na przerwę w nawyku zajadania stresu

Budowanie wspierającego środowiska wokół siebie

Kiedy warto skorzystać z pomocy specjalisty?

Wskazania do wizyty u psychologa lub psychodietetyka

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Jak nagłośnić ceremonię w plenerze – ślub, chrzciny, rocznicę

Policja poszukuje sprawcy pobicia w Rabce. Apel do świadków

Ruch tramwajowy w Krakowie sparaliżowany. Kłopoty są ogromne

Rośnie opłata za wywóz odpadów w Brzesku. Mieszkańców coraz mniej, śmieci coraz więcej

Są złodzieje, czy ich nie ma? Mieszkańcy swoje, policja swoje

W sobotę Kraków pożegna Elżbietę Penderecką. Uroczystości rozpoczną się w piątek

Jak przestać jeść ze stresu?

Groźny wypadek na moście Nowohuckim. W okolicy są wielkie korki

Ależ widowisko na nocnym niebie! "Pełnia Bobra" w Krakowie

Polscy naukowcy odporni na rosyjską propagandę. Sztuczna inteligencja prześwietliła 200 tysięcy publikacji

Rafał Komarewicz (Polska 2050) o opłacie turystycznej: Minęły prawie dwa lata. Ile można czekać?

Szukał pracy za granicą, a stracił... 9 tysięcy euro

Narkotyki i nielegalne tablice. Rutynowa kontrola skończyła się dla 24-latka bardzo źle

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię