Zasada działania poszczególnych technologii cięcia
Podstawową wiedzą branżową jest, że technologię cięcia laserem wykorzystuje skoncentrowaną wiązkę światła o bardzo dużej energii, która podgrzewa i topi materiał w punkcie styku. Wspomagane przez gazy techniczne (azot, tlen, argon), wycinanie laserowe zapewnia szybkie i czyste rozdzielanie materiałów. Nowoczesne lasery światłowodowe charakteryzują się niską awaryjnością i wysoką sprawnością, dlatego bardzo często sięga się po nie w produkcji precyzyjnych komponentów.
Z kolei cięcie plazmowe polega na tworzeniu łuku elektrycznego między elektrodą a ciętym materiałem, który zamienia gaz (zwykle powietrze, azot lub tlen) w plazmę, czyli zjonizowany, bardzo gorący gaz zdolny do topienia metalu. Metoda ta cechuje się dużą prędkością i skutecznością przy grubszych materiałach.
I ostatnie, cięcie wodne, czyli technika waterjet, bazuje na strumieniu wody pod ekstremalnym ciśnieniem (nawet 6000 barów), wtryskiwanej często z dodatkiem ścierniwa (np. granatu). Nie powoduje termicznego oddziaływania na materiał, dlatego wykorzystywana jest tam, gdzie wymagana jest beznaprężeniowa i zimna obróbka, alternatywna do tradycyjnych metod.
Jakość krawędzi — laser, plazma czy woda?
Metoda wycinania laserowego słynie z niezwykłej precyzji. Umożliwia cięcie z dokładnością rzędu 0,1 mm i szerokością szczeliny cięcia do 0,3 mm. Co więcej, uzyskiwana krawędź jest gładka, czysta i nie wymaga dalszej obróbki, co ma wpływ przy produkcji seryjnej.
Cięcie plazmowe zapewnia natomiast dobrą jakość krawędzi w grubszych materiałach, jednak ze względu na strefę wpływu ciepła (HAZ), może powodować nadtopienia i deformacje. Wymaga to często dodatkowego szlifowania lub prostowania krawędzi.
Z kolei cięcie wodne zapewnia wysoką dokładność (ok. 0,1–0,5 mm) bez żadnych efektów cieplnych. Nie tworzy strefy wpływu ciepła, mikropęknięć czy odbarwień. Krawędź po cięciu jest równa i czysta, jednak nieco bardziej chropowata niż po cięciu laserowym.
Rodzaje materiałów i grubości do cięcia
Dobór technologii cięcia powinien zawsze uwzględniać nie tylko typ obrabianego materiału, ale również jego grubość. Różnice w możliwościach poszczególnych metod są znaczne – od cienkich blach stalowych, przez kruche tworzywa, po masywne płyty kamienne. I tak dla przykładu:
- Cięcie laserem sprawdza się w obróbce cienkich i średniej grubości materiałów – do 25 mm dla stali konstrukcyjnej, 15 mm dla aluminium. Można nią obrabiać stal czarną, nierdzewną, mosiądz, miedź, a także drewno, tworzywa sztuczne i tekstylia.
- Cięcie plazmą znajduje zastosowanie głównie przy grubych materiałach – od 10 do nawet 100 mm. Sprawdza się w cięciu stali węglowej, nierdzewnej i aluminium. Jest to technologia wykorzystywana w przemyśle ciężkim i wszędzie tam, gdzie estetyka krawędzi nie jest priorytetem.
- Cięcie wodą to najbardziej uniwersalna z omawianych metod. Umożliwia precyzyjne wycinanie niemal każdego materiału – od metalu, przez szkło, po kamień i gumę – w grubościach sięgających 150 mm. Brak efektu cieplnego sprawia, że to idealna opcja dla materiałów delikatnych lub warstwowych.
Pamiętajmy, że materiały odbijające światło (np. miedź, aluminium) mogą wymagać specjalnych ustawień lub źródła światłowodowego.
Koszty eksploatacyjne i efektywność produkcji
I wreszcie aspekt dla wielu najważniejszy, a mianowicie koszty! Wycinanie laserowe cechuje się stosunkowo niskimi kosztami eksploatacyjnymi przy dużej wydajności i niskim zużyciu części. Wysoka prędkość i automatyzacja procesu sprawiają, że jest to rozwiązanie ekonomiczne w produkcji wielkoseryjnej. Początkowy koszt inwestycji w laser jest wysoki, ale zwraca się przy dużym obłożeniu pracy.
Wspomniane wcześniej cięcie plazmą to najtańsza inwestycja. Sam sprzęt jest tańszy niż laser, a prędkość cięcia może być porównywalna. Koszty eksploatacyjne są jednak wyższe – częsta wymiana elektrod, palników i duże zużycie energii zwiększają koszt jednostkowy.
Na tle poprzedników nieco słabiej wypada cięcie wodą, które generuje najwyższe koszty zarówno inwestycyjne (maszyny, pompy wysokociśnieniowe), jak i operacyjne (ścierniwo, konserwacja, zużycie wody i energii). Jednak w przypadku trudnych materiałów lub złożonych projektów, koszty te są uzasadnione jakością usługi.
Jak widzimy, nie istnieje uniwersalna metoda cięcia dopasowana do każdej sytuacji. Wybór technologii zależy od rodzaju materiału, wymaganej precyzji, szybkości produkcji oraz dostępnego budżetu. Zarówno obróbka laserem, jak i jej alternatywy, powinny być dobierane indywidualnie – z uwzględnieniem konkretnych potrzeb produkcyjnych. Ostateczna decyzja powinna opierać się na dokładnej analizie wymagań projektu, materiału oraz dostępnych zasobów.