Literacka Nagroda Burmistrza Miasta Zakopane przyznana

To księga, która wieńczy wieloletnią fascynację profesora Tatrami - podkreśla Anna Janko, pisarka i poetka, przewodnicząca jury.

Literacka Nagroda Burmistrza Miasta Zakopane została wręczona po raz pierwszy. To 10 tysięcy złotych i statuetka autorstwa znanego zakopiańskiego artysty Marcina Rząsy.

Jury nominowało pięć tytułów:
    Teresa Jabłońska „Sztuki piękne pod Tatrami” ( rok wydania 2016)
    Jacek Kolbuszewski „Literatura i Tatry” ( rok wydania 2016)
    Maciej Pinkwart „Zakopane Henryka Sienkiewicza” ( rok wydania 2016)
    Beata Słama, Wojciech Szatkowski „Magia Nart” ( rok wydania 2016)
    Kuba Szpilka, Piotr Mazik, Maciej Krupa „Nieobecne Miasto” ( rok wydania 2016)

Uroczystość odbyła się w czasie trwającego w Zakopanem  do 14 sierpnia Festiwalu Literackiego.

Organizatorzy piszą na stronie festiwalu:
"Chcemy dołożyć swoją cegiełkę do promowania wartościowych i ważnych zjawisk współczesnej literatury i sztuki, a wybór miejsca jest nieprzypadkowy. Naszym celem jest nawiązanie i przywrócenie pamięci o literackiej i kulturalnej tradycji Zakopanego.. Naszym zamierzeniem jest zaproszenie pod Tatry ważnych twórców współczesnych, ale także przywrócenie pamięci o takich postaciach jak Witkacy, Kasprowicz, Szymanowski, Stryjeńska, Makuszyński i wielu innych."

Laudacja Anny Janko, przewodniczącej jury:

LITERACKA NAGRODA ZAKOPANEGO, JACEK KOLBUSZEWSKI, „LITERATURA I TATRY”.

„Literatura i Tatry” profesora Jacka Kolbuszewskiego, to księga jedyna w swoim rodzaju. Nie mieliśmy wątpliwości, jako jurorzy, że to właśnie ona musi zostać wybrana do Literackiej Nagrody Zakopanego. Jest to dzieło ze wszech miar wybitne zarówno merytorycznie jak i ze względu na doskonałość warsztatu pisarskiego.

Myliłby się ten, który by sądził, że mamy tu do czynienia z literaturoznawczą ciężką egzegezą, że czytelnikowi będzie w lekturze „pod górkę”. Spróbujcie Państwo nie bać się fizycznego ciężaru tego tomu, otwórzcie go i weźcie udział w literackiej podróży przez Tatry razem z Autorem oraz artystami, których on w swoich esejach czyni na powrót żywymi, barwnymi ludźmi. Księga ta jest pasjonująca, a autor to mistrz eseju. Dobry esej zaś pozwala czytelnikowi zbliżyć się do piszącego jako osoby, poczuć jego obecność przy sobie, intelektualnie i emocjonalnie. Poszczególne rozdziały „Literatury i Tatr” czyta się z narastającą satysfakcją i stałym poczuciem, że jest się w środku zagadnienia, tak klarowny jest wywód Profesora, tak trafne i jasne konteksty, tak fantastycznie ciekawe fakty. Ponadto zawarte w poszczególnych esejach interpretacje, krytyczne oceny i puenty, anegdoty i humor, rozmaitość cytatów, różnorodność perspektyw patrzenia na „górskość” i jej artystyczne realizacje, wspaniałe portrety ludzi związanych z górami, górali i nie górali, niewiarygodne bogactwo szczegółów, niezachwiana logika wywodu, absolutne piękno stylu, wyważone proporcje szeroko zakrojonej całości – wszystko to sprawia, że mamy do czynienia z jedynym tak wiedzoznawczo zaawansowanym, i dla recepcji literatury tatrzańskiej nie do przecenienia, dziełem wybitnego uczonego. Uczonego, oczywiście, ale zarazem gawędziarza, który kocha i rozumie góry, i dobrze wie co to jest uzależnienie od magnetycznego, uroku Tatr, które poeci młodopolscy nazywali niekiedy „wstrzymanym i w skałę zaklętym morzem”.

Księgę otwierają dwa porywające eseje kulturoznawcze, które umożliwiają nam od razu wejście in medias res, odnalezienie się w górsko-przyrodniczej tematyce. Dają szansę - mówiąc w dużym uproszczeniu – popatrzenia na góry ze zrozumieniem. Dowiadujemy się co to znaczy, że zjawiska natury, takie jak np. Tatrzański Park Narodowy, Giewont, czy Puszcza Białowieska (dziś nader gorący temat), a nawet pojedynczy pięćsetletni dąb pomnik przyrody bywają „tekstami kultury” i jak takie teksty odczytywać. Dowiadujemy się kiedy i dzięki czemu góry mogły się stać obiektem ludzkiego zachwytu, niebezpiecznej miłości oraz potężną inspiracją dla artystów. Mamy tu propozycję wielu perspektyw, z których da się spoglądać na góry i pojmować Tatry np. jako przestrzeń walki człowieka z naturą oraz z samym sobą, jako przestrzeń wolności, również w sensie narodowym, czy tego chcemy, czy nie, jako część kosmosu wreszcie i metafizyczną bramę dla ludzkiej świadomości.

Są tu rzecz jasna stronice poświęcone także Zakopanemu, miastu, które było i jest u podnóża wieczyście dzikich Tatr ludzkim schronieniem, taternicką stacją podgórską, żywym i barwnym skansenem folkloru góralskiego, czasem wielką knajpą cyganerii artystycznej, również pracownią pisarzy i malarzy, czyli wylęgarnią dzieł sztuki. Jacek Kolbuszewski pokazuje jak Zakopane stawało się tyglem, gdzie stapiały się ze sobą ingrediencje ludowej góralszczyzny oraz „napływowej” kultury miejsko-artystycznej, a także kultury osobistej poszczególnych niepospolitych indywiduów. Kulturotwórcze oddziaływanie gór ustaliło się w okresie romantyzmu, a przypieczętowane zostało jak wiadomo w czasach Młodej Polski, wpływając na stan duchowy całego pokolenia intelektualistów i artystów. Razem z Jackiem Kolbuszewskim możemy śledzić mechanizmy społeczne, które doprowadziły do powstania osi Warszawa-Kraków-Zakopane, osi wokół której obracało się polskie życie kulturalne przez setkę lat z okładem.

Literacka Nagroda Zakopanego ma wielkie szczęście, że już w pierwszym roku swojego istnienia otrzymuje laureata tej miary co prof. Jacek Kolbuszewski. Jego dzieło, które jako jury uznaliśmy za najlepsze, ze względu na swój europejski zaiste poziom, od razu jak sądzimy może sytuować Nagrodę Zakopanego wysoko wśród najbardziej prestiżowych literackich konkursów w Polsce. Trzeba jasno powiedzieć, że takiej monografii i zarazem syntezy tatrzańskiej literatury dotąd w Polsce nie było i – jestem tego osobiście pewna – długo nie będzie.

Jedyna rzecz, której mi w tej przebogatej księdze zabrakło, to chyba kilku wstążek do zakładania stronic szczególnie ciekawych, do których chciałoby się móc szybko powracać przy kolejnych odczytaniach tej niezwykłej księgi pod tytułem „Literatura i Tatry” prof. Jacka Kolbuszewskiego.

 

Barbara Gawryluk/bp