"Pejzaże regionalne" Audycja z dn. 2.04. 2023 r.

ZAGADKA REGIONALNA (2.04)

Od 1977 r. dzielnica JAWORZNA położona w południowej części miasta nad PRZEMSZĄ na Pagórach Jaworznickich (RUDNA GÓRA 307 m n.p.m.)

W latach 1973 - 1977 odrębne miasto.

W przeszłości wieś biskupów krakowskich, lokowana w 1303 r. przez bp. JANA MUSKATĘ (ok. 1250 - 1320).

Pod koniec XVI w. należała do powiatu proszowickiego województwa krakowskiego.

Parafia w tej wsi została erygowana w 1914 r. przez biskupa krakowskiego księcia ADAMA STEFANA SAPIEHĘ (1867 - 1951).

Ponowna konsekracja kościoła odbyła się w 1975 r. pod przewodnictwem kardynała KAROLA WOJTYŁY (1920 - 2005).

W tej miejscowości w 1913 r. urodził się ks. prałat FRANCISZEK DŹWIGOŃSKI (zm. 1993 w Suchej Beskidzkiej) - w czasie II wojny światowej kapelan (w randze kapitana) Zgrupowania "ŻELBET" Armii Krajowej, proboszcz w podkrakowskich PIASKACH WIELKICH i w MAKOWIE PODHALAŃSKIM.

W PRL był represjonowany przez UB i SB.

W 1958 r. w tej miejscowości urodził się wiceadmirał ANDRZEJ KARWETA, absolwent Liceum Ogólnokształcącego w CHRZANOWIE, w latach 2007 - 2010 dowódca Marynarki Wojennej RP.

Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie w SMOLEŃSKU, w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Proszę podać nazwę tej dzielnicy JAWORZNA, przez wieki wsi, a w II połowie XX w. osiedla oraz miasta.

ADRES INTERNETOWY: regionalne@radiokrakow.pl

                                          do godz. 7.30 dnia 2.04.2023 r.

UPOMINKI:

książka GRZEGORZA CHMIELEWSKIEGO "Serpentyną na szczyt. Szkice na stulecie polskich wyścigów górskich"

płyta CD "Wracają słowa i dźwięki. 95 lat Radia Kraków”

książka wraz z płytą DVD "ŚPIEW GÓRALI PODHALAŃSKICH"

2 albumy "PODZIEMNY OLKUSZ".

Od 2018 r. Muzeum ZAMEK w Oświęcimiu zaprasza do swego oddziału "RYNEK".

W odrestaurowanym budynku XIX wiecznego Ratusza została zaaranżowana wystawa stała „W przestrzeniach historii. Dzieje miasta Oświęcimia”.

Ekspozycja prezentuje historię Oświęcimia, jednego z najstarszych polskich grodów.

Wśród eksponatów zwiedzający znajdą także piękną oryginalną czeską limuzynę, model "PRAGA – BABY".

Te samochody były montowane w Oświęcimiu - Brzezince w latach 1929 -1939.

Jeździli nimi między innymi Wojciech Kossak, Jan Kiepura, Zizi Halama i mistrz rajdowy JAN RIPPER.

Atrakcją jest to, że można wsiąść do tego samochodu i przejechać się wirtualnie po ulicach międzywojennego Oświęcimia - podkreśla ANNA KLĘCZAR z Muzeum Zamek Oświęcim.

Posłuchaj!

MARIA LEŚ - RUNICKA jest historykiem i regionalistką, która od lat prowadzi badania naukowe nad historią miasta JAWORZNA.

Oprócz kilkunastu publikacji książkowych jest autorką ponad 800 artykułów opublikowanych w prasie lokalnej.

W 2021 r. Miejska Biblioteka w Jaworznie wydała I tom JAWORZNICKIEGO SŁOWNIKA BIOGRAFICZNEGO, zawierającego 90 biogramów.

Wśród nich jest biogram pierwszego, znanego właściciela wsi Jaworzno i kasztelana krakowskiego Klemensa Gryfity oraz pierwszego burmistrza Jaworzna FRANCISZKA SCHATTANIKA (ok. 1849 – 1903).

Był on wcześniej zawiadowcą stacji kolejowej Jaworzno oraz urzędnikiem dóbr skarbowych.

A w jakim trybie Jaworzno uzyskało prawa miejskie w roku 1901?

Posłuchaj redaktor prowadzącej Jaworznickiego Słownika Biograficznego Marii Leś - Runickiej!

Muzeum Okręgowe w TARNOWIE planuje odtworzenie " Panoramy Siedmiogrodzkiej".

Monumentalny obraz JANA STYKI (1858 -1925) przedstawia Bitwę pod Sybinem (dziś w Rumunii) 15 marca 1849 r. w czasie Powstania Węgierskiego.

W bitwie dowodził, urodzony w Tarnowie, gen. JÓZEF BEM (1794 - 1850)

Obraz, namalowany w roku 1897 miał takie same wymiary jak „Panorama Racławicka” 120 metrów na 15 metrów, po namalowaniu jednak „Panorama Siedmiogrodzka” została pocięta na fragmenty.

Teraz pomysł zakłada odtworzenie obrazu w oryginalnym rozmiarze.

Mieliby go namalować artyści związani z Tarnowem.

Muzeum na koordynatora tych prac wybrało tarnowskiego artystę ROMANA FLESZARA.

Posłuchaj jak zamierza przystąpić do prac i ile czasu może zająć wykonanie tego zadania?

DARIUSZ ŁOMNICKI jest fotografikiem i członkiem Zespołu Regionalnego "DOLINA POPRADU".

Należy także do grupy piwniczańskich kłapaczy, czyli osób, które w PIWNICZNEJ - ZDROJU w Wielki Czwartek, gdy w kościele milkną dzwonki, wychodzą po wieczornej mszy św. na ulice miasteczka z kołatkami zwanymi tu "kłapaczami" i odwiedzają kapliczki w jego centrum.

To tradycja sięgająca jeszcze XV w.

Kłapacze, które wyrabia się z twardego drewna buka i jesionu, składają się z deseczki o wymiarach 10 x 20 cm, z pałki, ramienia pałki i toczonej (niegdyś struganej) rączki.

Tradycja ta nie zaginie, bo zawsze są chętni do kultywowania zwyczaju kłapania kołatkami, od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty, na ulicach w PIWNICZNEJ - ZDROJU.

Posłuchaj!

KATARZYNA LESZCZYŃSKA - KASZUBA jest kuratorką Galerii Fotografii "INTERFERENCJE", która mieści się w OLKUSZU, przy Rynku 4 na I piętrze, w siedzibie dawnego starosta olkuskiego.

Do 13 kwietnia czynna jest tam wystawa "FOTOGRAFIA ODKLEJONA", będąca pokłosiem ogólnopolskiego konkursu.

Można na niej zobaczyć 88 prac o różnej tematyce, wykonanych różnymi technikami.

Jeden obraz - swój autoportret - prezentuje także Katarzyna Leszczyńska - Kaszuba.

Ma on tytuł "ŚLADY OBECNOŚCI". Dlaczego jednak nie został podpisany?

Posłuchaj!

Dr ADAM MICHALEC - astronom z Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w NIEPOŁOMICACH przypomina, że ten rok 2023 ogłoszony został Rokiem MIKOŁAJA KOPERNIKA.

Genialny polski astronom urodził się w TORUNIU 19.02.1473 r. (550 rocznica), a zmarł we FROMBORKU 24.05. w roku 1543 (480 rocznica).

Przypomina fakt, że jego wiekopomne dzieło nosiło początkowo tytuł
" DE REVOLUTIONIBUS SPHAERARUM MUNDI" czyli "O obrotach sfer świata", wydrukowane zostało jednak i przeszło do historii pod tytułem   " O obrotach sfer niebieskich".

Rękopis od 1956 r. znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.

Gość historyczne rozważania poprzedza jednak spojrzeniem w kwietniowe niebo.

Posłuchaj!