Przemysław Witek, Alina Kamińska i Wojcich Onak w studiu Radia Kraków, fot. Sylwia Paszkowska
Początki plakatu w Polsce
Historia polskiego plakatu sięga końca XIX wieku. W 1898 roku w Muzeum Narodowym odbyła się Międzynarodowa Wystawa Plakatu, a rok później Stanisław Wyspiański stworzył słynny plakat „Wnętrze” do swojego spektaklu. To właśnie to dzieło uznaje się za początek polskiej szkoły plakatu.
W czasie wojny plakat przyjął zupełnie nową formę – stał się narzędziem politycznym, informacyjnym i propagandowym. Dzięki rozwijającym się technikom drukarskim wyszedł na ulice mocniej niż kiedykolwiek wcześniej. Dawał artystom możliwość szybkiego tworzenia i natychmiastowego prezentowania przekazu w przestrzeni publicznej. Nie pełnił funkcji reklamowej – bo nie było wtedy czego reklamować – lecz zmienił oblicze ulicy i sposób, w jaki zaczęto postrzegać teatr, kino czy sprawy społeczne – mówi Wojciech Onak
Choć dawniej plakat pełnił funkcje czysto użytkowe – reklamował wydarzenia czy przedmioty – dziś coraz częściej wraca do swojej funkcji artystycznej. Jednocześnie ewoluuje wraz z technologią: z papierowych form w formy cyfrowe, rozpowszechniane w mediach społecznościowych, a nawet generowane przy pomocy sztucznej inteligencji. Wojciech Onak podkreśla, że choć forma się zmienia, idea pozostaje ta sama – plakat zawsze jest multiplikacją obrazu, który ma za zadanie nieść przekaz.
Pałac Sztuki – historia miejsca i nowa wystawa
Dyrektor Przemysław Witek zwrócił uwagę na niezwykłą zbieżność: budowę Pałacu Sztuki rozpoczęto w tym samym roku, w którym w Krakowie odbyła się Wielka Wystawa Plakatu. Gmach otwarto w 1901 roku i od tamtej pory stał się jednym z najważniejszych salonów wystawowych w Polsce. Secesyjny budynek, wzorowany na architekturze wiedeńskiej, od początku gościł największych twórców – swoje prace prezentowali tu m.in. Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski czy Włodzimierz Tetmajer. Pałac od ponad wieku pełni rolę miejsca, w którym tradycja spotyka się z nowymi zjawiskami artystycznymi.
W tę tradycję wpisuje się także nadchodząca wystawa „Plakat ≠ Papier”, prezentująca ponad 200 prac najwybitniejszych polskich plakacistów. Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć dzieła Henryka Tomaszewskiego, Jana Lenicy, Wojciecha Fangora i wielu innych. Jak podkreśla dyrektor Witek, szczególnie oczekiwany jest moment otwarcia sali głównej, kiedy publiczność po raz pierwszy zetknie się z tak bogatym i interdyscyplinarnym zbiorem. Sam tytuł wystawy – prowokacyjny i nieoczywisty – ma skłaniać do refleksji nad tym, czym plakat był w przeszłości i czym może być dzisiaj.
Wernisaż wystawy odbędzie się 3 września 2025 roku o godzinie 18:00 w Pałacu Sztuki w Krakowie. Ekspozycję „Plakat ≠ Papier” będzie można zwiedzać do końca września 2025 roku.
(Cala rozmowa do posłuchania)