Noc Kupały. Między ogniem a wodą, między magią a tradycją

Noc Kupały, kupalnocka, palinocka, sobótka… Szczegóły pierwotnego rytuału Słowian, obchodzonego z okazji letniego przesilenia spowite są mrokiem historii oraz cenzurą tych, którzy mogli je dla nas zachować, ale najwyraźniej się bali. Etnografowie długo pomijali temat, być może dlatego, że wiązał się z rozluźnieniem norm, flirtem i nieprzewidywalnością tego, co w tę jedynie noc mogło wydarzyć się między młodymi mężczyznami a kobietami. Także chrześcijaństwo próbowało oswoić ten czas, zatem patronem początku lata został Jan Chrzciciel, a noc dostała nazwę świętojańskiej. Niemniej jednak wciąż w przekazach pobrzmiewają echa czegoś starszego, rytualnego i... wyzwolonego, a nawet dzikiego. O czym dawniej śpiewano? Jak obecnie Noc Kupały się świętuje i jak ją przeżywa – opowiadała w Przed Horyzontem Joanna Słowińska.

Koncert o świcie- materiały organizatora festiwalu Etnokraków/Rozstaje

Posłuchaj Przed Horyzontem

Pieśni i ogień o świcie

Wraz z przesileniem letnim przychodzi noc wyjątkowa - najkrótsza w roku, pełna śpiewu, tańców wokół ogniska, ziół, zaklęć i dawnej magii. Od trzech lat, o świcie, w Krakowie rozbrzmiewa bardzo szczególny koncert. Artyści związani ze sceną muzyki tradycyjnej, a przede wszystkim z festiwalem EtnoKraków/Rozstaje rozpoczynają śpiewanie godzinę przed świtem, by wspólnie powitać dzień. Są wśród nich uczestnicy warsztatów prowadzonych przez Joannę Słowińską oraz zespół Łada, zafascynowany pieśniami Gór Dynarskich. W tym roku do chóru dołączył Torgeir Vassvik - muzyk pochądzący z ludu Sámi, łączący technikę śpiewu joik ze śpiewem gardłowym. Artyści i publiczność zgromadzili się wokół ogniska, które tym razem faktycznie zapłonęło w środku miasta.

Zioła, ogień i miłość - potrójna moc

Symbolika kupalnej nocy jest gęsta jak zapach ziół. Bylica, piołun, nasięźrzał miały magiczną moc miłosną, ale także odstraszały duchy, które według wierzeń naszych przodków, towarzyszyły im na co dzień, a nie wszystkie miały przyjazne intencje. Dziewczęta rzucały wianki na wodę, a chłopcy wyławiali je potem z rzeki lub jeziora. W rejonach, gdzie rzeki nie było, panny rzucały wianki przed siebie, w kierunku strzechy albo drzewa. To była noc kobiet - to one rozpalały ogień, one wróżyły, one tańczyły. A potem przychodzili mężczyźni.

Można było sobie pozwolić na bardzo wiele, zwłaszcza, że ogniska były palone przy udziale dużej ilości ziół, które na pewno wpływały na odwagę i otwartość ludzi, którzy wokół niech się gromadzili. Pieśni też o tym świadczą, choć mamy bardzo niewielką liczbę zachowanych tych naprawdę sobótkowych. Jednak w zwrotkach czy strofach, które znalazłam, zawsze przeplata się ogień, dziewczyna i chłopak i zawsze zioła: bylica, piołun, łopian.

- przekonywała w Radiu Kraków Joanna Słowińska. Pieśniarka dodawała, że pieśni, które przetrwały, często są już wygładzone, przetworzone przez cenzurę czasu i religii. Ale gdzieniegdzie przebija jeszcze dzikość: Już bylicy gałąź trzeszczy, czarownica w ogniu wrzeszczy, już bylicy gałąź pęka, czarownica w ogniu stęka.

Folklor współcześnie: odtwarzanie i tworzenie na nowo

Także etymologia nazwy jest niejasna, a teorii, czym jest kupała, przynajmniej kilka. Słowo mogło wziąć się z indoeuropejskiego pierwiastka kump, oznaczającego grupę, gromadę, zbiorowość. Być może istniało bóstwo Kupała, a może chodzi po prostu o kąpiel. Joanna Słowińska proponuje trop związany z ogniskiem czyli kąpałecką. Jak wspomina - w jej dzieciństwie sobótki nie było - przynajmniej nie w praktyce. To, co dziś nazywamy odrodzeniem tradycji, to często rekonstrukcja z fragmentów literackich czy muzycznych. Ale to, co najważniejsze, pozostaje żywe: wspólna zabawa, rytm serca przy bębnie, dźwięk głosu przy ogniu, ruch wokół światła i cienia.

Kwiat paproci? Ja już znalazłam

Na koniec rozmowy Joanna śmieje się, że nie musiała tej nocy szukać kwiatu paproci, bo już go kiedyś znalazła. Kwiat paproci nie istnieje, ale jako symbol pełni życia i spełnionej miłości jest przecież całkiem realny do osiągnięcia.

Autor:

Agnieszka Barańska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Noc Kupały. Między ogniem a wodą, między magią a tradycją

Pieśni i ogień o świcie

Zioła, ogień i miłość - potrójna moc

Folklor współcześnie: odtwarzanie i tworzenie na nowo

Kwiat paproci? Ja już znalazłam

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Bruk-Bet zremisował z Puszczą w sparingu

Na rodzinnym pikniku o profilaktyce uzależnień, także wśród najmłodszych

W 7 z 10 komisji obwodowych doszło do zamiany głosów oddanych na kandydatów. W tym w Krakowie

To nie trąba powietrzna. Co więc się wydarzyło w Kopance? WIDEO

Debiut trenerski Elsnera na remis. Cracovia - Slezský FC Opawa 1:1

Na Rajdzie Koguta pojawił się... Bizon. I zrobił furorę

Groźny pożar w Turzy. Spłonął drewniany dom, na szczęście nikomu nic się nie stało

Mistrzostwa Polski w kajakarstwie górskim na torze Kolna w Krakowie

Magiczny świat tradycji, rzemiosła i muzyki, czyli Jarmark Świętojański

Szach i mat! W Tarnowie ruszył cykl wakacyjnych turniejów szachowych

W niedzielę w Krakowie przejazdy zabytkowymi tramwajami z Warszawy, Wrocławia i Poznania

Noc Kupały. Między ogniem a wodą, między magią a tradycją

Pieśni i ogień o świcie

Zioła, ogień i miłość - potrójna moc

Folklor współcześnie: odtwarzanie i tworzenie na nowo

Kwiat paproci? Ja już znalazłam

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Bruk-Bet zremisował z Puszczą w sparingu

Na rodzinnym pikniku o profilaktyce uzależnień, także wśród najmłodszych

W 7 z 10 komisji obwodowych doszło do zamiany głosów oddanych na kandydatów. W tym w Krakowie

To nie trąba powietrzna. Co więc się wydarzyło w Kopance? WIDEO

Debiut trenerski Elsnera na remis. Cracovia - Slezský FC Opawa 1:1

Na Rajdzie Koguta pojawił się... Bizon. I zrobił furorę

Groźny pożar w Turzy. Spłonął drewniany dom, na szczęście nikomu nic się nie stało

Mistrzostwa Polski w kajakarstwie górskim na torze Kolna w Krakowie

Magiczny świat tradycji, rzemiosła i muzyki, czyli Jarmark Świętojański

Szach i mat! W Tarnowie ruszył cykl wakacyjnych turniejów szachowych

W niedzielę w Krakowie przejazdy zabytkowymi tramwajami z Warszawy, Wrocławia i Poznania

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię