„Niebezpieczny agitator” - Kazimierz Pluta - Czachowski

Kim był Kazimierz Pluta-Czachowski? Gdy czyta się jego życiorys aż trudno uwierzyć, że jest to postać dziś niemal zupełnie zapomniana.

Przed I wojną światową: "Zarzewiak", harcerz i członek Polskich Drużyn Strzeleckich. W czasie Wielkiej Wojny: żołnierz I i II Brygady Legionów, dowódca oddziałów bojowych Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny 1920 roku (ranny pod Dubnem na Wołyniu) oraz III Powstania śląskiego (oficer łącznikowy).

W okresie międzywojennym - zawodowy wojskowy, między innymi komendant okręgu łódzkiego Związku Strzeleckiego a następnie szef sztabu i zastępca Komendanta Głównego tego Związku, a także - szef Oddziału Wyszkolenia w Dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza.

We Wrześniu - szef sztabu 18 Dywizji Piechoty i uczestnik krwawej bitwy pod Andrzejewem (na północ od Warszawy), w której jednostka ta została całkowicie rozbita w walach z Niemcami.

Komendant Główny Organizacji Orła Białego - jednej z pierwszych organizacji konspiracyjnych utworzonej w Krakowie jeszcze w trakcie działań wojennych. Potem w sztabie Komendy Obszaru Kraków-Śląsk, a po wielkiej wsypie w Krakowie wiosną 1941 roku - szef Oddziału V (łączność) Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.

Uczestnik Powstania Warszawskiego (ciężko ranny w czasie bombardowania miasta na początku września 1944 roku). Opuścił Warszawę wraz z ludnością cywilną i został wywieziony na roboty do Niemiec. Dzięki pomocy wywiadu AK na początku stycznia 1945 roku wrócił na ziemie polskie, gdzie został przypadkowo aresztowany przez NKWD w Częstochowie i wywieziony do sowieckiego łagru w Kengirze (Kazachstan).

Pod koniec 1945 roku wrócił do kraju, ujawnił się i pod zmienionym nazwiskiem wyjechał na Dolny Śląsk.

Wrócił do Warszawy w 1947 roku i - wraz z Janem Mazurkiewiczem i Janem Gorazdowskim prowadził sklep ze sztuką ludową - "Bazar Krajowy".

Na początku 1949 roku został aresztowany i objętymi dwoma śledztwami. Jedno prowadziła bezpieka cywilna (MBP) w sprawie tzw. "grupy Mazurkiewicza", drugie - bezpieka wojskowa (GZI) w sprawie "grupy Tatara". Przeszedł bardzo ciężkie śledztwo, w procesie Mazurkiewicza został skazany na 15 lat. Wyrok odsiadywał we Wronkach i w Rawiczu. Zwolniony został w listopadzie 1955 roku z uwagi na zły stan zdrowia,

Wrócił do Warszawy i - mimo, że nie był zdolny do pracy zawodowej (w wieku 57 lat został rencistą) - podjął działalność niepodległościową.

Za datę rozpoczęcia tej działalności wypada uznać opublikowanie w 1957 roku w "Tygodniu Powszechnym" artykułu programowego "Prawda i nieprawda o Armii Krajowej. Polemika z Janem Rzepeckim" (wspólnie z Ludwikiem Muzyczką).

Do 1968 roku działalność, prowadzona głównie w środowisku kombatantów Armii Krajowej, miała charakter skierowany "do wewnątrz" i koncentrowała się na odbudowanie dawnych więzów i kontaktów.

Od 1968 roku, po obchodach 50-lecia odzyskania niepodległości, nastąpiło zbliżenie środowiska kombatanckiego z Prymasem Wyszyńskim i działalność grupy niepodległościowej działającej wewnątrz środowiska kombatanckiego nabrała rozpędu. Skierowana była coraz wyraźniej "na zewnątrz". Pielgrzymki, msze święte z uroczystą, patriotyczną oprawą, spotkania i prelekcje, publikacje prasowe, spisywanie wspomnień i dokumentowanie historii, fundowanie tablic epitafijnych w kościołach, pisanie petycji do władz domagających się szacunku dla tradycji niepodległościowej - to najważniejsze przejawy tej działalności.

Pluta-Czachowski był jednym z liderów nurtu niepodległościowego i z tego powodu należał do elitarnego grona osób, które było inwigilowane przez SB przez ponad ćwierć wieku: od zwolnienia z więzienia w połowie lat 50-tych do śmierci w sierpniu 1979 roku.

U kresu życie Pluta-Czachowski aktywnie uczestniczył w działalności jawnej opozycji przedsierpniowej sygnując kilka dokumentu Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

Mało? Za mało na pamięć o nim w wolnej już Polsce, za mało na pomnik, za mało na ulicę w Warszawie. Wystarczyło zaledwie na ulice w Krakowie, na obrzeżach Nowej Huty, kilkanaście  kilometrów od Placu Centralnego, za to niedaleko zamku w Niepołomicach...

 Tekst : Mirosław Lewandowski