Ze znajomością historii Podhala, Gorców, Bieskidów - czy w ogóle terenów na południe od Krakowa bywa różnie. Do świadomości zbiorowej przez ostatnie dziesiątki lat przebiło się mocne i nośne hasło, powracające jak nieznośna czkawka nie tylko na Podhalu "Goralenvolk". Historia zdrady, realne osoby renegatów, dramat i wstyd przewijają się w pamięci zbiorowej. Paradoksalnie, wstyd tego dotyczący odczuwają nie tylko potomkowie kolaborantów, lecz także potomkowie patriotów, walecznych i oddanych Polsce [...]
A przecież ogromna większość górali z przerażeniem przyjmowała zarówno wybuch wojny, jak i - tym bardziej - kolaborację części góralskiej społeczności.
Dlaczego jednak historia zdrady dość mocno zakorzeniła się w polskiej pamięci, podczas gdy historię bohaterstwa nadal trzeba odkrywać ?
[...]
Jeśli mówi się o bohaterach z gór, jeśli przywołuje się ich biografie, to najczęściej wspomina się mężczyzn [...] Mężczyzn śmiałych, dzielnych, wspaniałych, których historie na szczęście zostały dobrze zachowane, spisane, opracowane.
