Kim byli dawni Słowianie?
Choć fascynacja Słowiańszczyzną rośnie, wciąż wiemy o niej stosunkowo niewiele. Źródła są fragmentaryczne, a duża część wiedzy opiera się na hipotezach.
„W przypadku Słowian operujemy głównie hipotezami. Wiemy jednak, że należeli do rodziny języków indoeuropejskich, a ich przodkowie byli bardziej pasterzami niż rolnikami. Z całą pewnością czcili też boga gromów” – tłumaczy Zielina, autor książki „Wierzenia Prasłowian”.
Badacz podkreśla, że granica między tym, co faktycznie wiadomo, a tym, co jest jedynie rekonstrukcją, bywa płynna. Wskazówek dostarcza folklor, język, pieśni, obrzędy czy przesądy.
„Jeżeli w XIX wieku podobne pieśni, obrzędy czy metafory występowały na różnych krańcach Słowiańszczyzny, to możemy domniemywać, że ich źródłem była wspólna prasłowiańska tradycja” – dodaje.
Bogowie młodzi, średni i starzy
Jednym z najciekawszych punktów festiwalu będą wykłady dotyczące mitologii Słowian. Zielina próbuje uporządkować wiedzę o dawnych bóstwach.
„Dzielę bogów na młodych, średnich i starych. Młodzi to chaotyczni wojownicy – trochę jak dzisiejsze młodzieżowe subkultury. Średni to odpowiedzialni ojcowie i obrońcy wspólnoty, z Perunem na czele. Starzy – jak Weles – to strażnicy mądrości i dostatku, związani z opieką nad bydłem czy światem zmarłych” – wyjaśnia.
Typologie oczywiście są różne, a ilość nazw, znanych i odnotowanych w kronikach, spora. Trudno jednak w jednoznaczny sposób odtworzyć panteon słowiańskich bóstw, bo choć nazwy bywają różne, to mogą oznaczać jedną postać lub jej emanacje.
Muzyka zakorzeniona w tradycji
Słowiańska Gromada pod Dębem to także festiwal muzyczny. Na scenie wystąpią m.in. Żmij, Jęga i Pieśni z tej i nie z tej Ziemi.
„Często bazujemy na pieśniach ludowych, które w niemal niezmienionej formie przetrwały setki lat. Dzięki temu możemy przypuszczać, że brzmiały podobnie także w X wieku” – mówi Zielina.
Żmij łączy elementy muzyki alternatywnej z folkową tradycją. Zamiast gitary elektrycznej – buzuki, zamiast keyboardu – altówka, do tego flety i bębny. Zespół nie aspiruje do bycia czysto rekonstrukcyjnym, ale coraz częściej występuje także na festiwalach historycznych, jak np. na Wolinie. Z drugiej strony to wciąż zespół alternatywny, zakorzeniony w stylistyce rocka z lat 90-tych.
Jarmark, warsztaty i zabawy
Część wydarzenia ma charakter typowo rodzinny i rozrywkowy. Na Jarmarku pod Dębem czekać będą kramy z rękodziełem, sesje zdjęciowe w strojach słowiańskich, warsztaty rzemieślnicze i konkursy.
„Będzie konkurs siłacza, zmagania młodych wilków i mocnych dziewczyn. Oprócz tego zabawy dla dzieci, gra terenowa, a także opowieści i bajki w słowiańskim klimacie” – zapowiada Zielina.
Dla najmłodszych przygotowano specjalny program – koncert grupy Bajki z Ciemnego Lasu, które przeniosą dzieci w świat dawnych legend. Będzie też spektakl Teatru Otwartego i warsztaty łucznicze.
Mit o stworzeniu świata – rekonstrukcja na żywo
W programie „Słowiańskiej Gromady” znajdzie się miejsce na spotkanie z naukowcami, zajmującymi się słowiańską tematyką. Wśród nich znajdzie się m.in. prof. Andrzej Szyjewski, jeden z najwybitniejszych religioznawców w Polsce. Będzie o magii języka i tabu, słowiańskiej magii ziół, bohaterach słowiańskiej epiki oraz rekonstrukcja mitu o stworzeniu świata, w wykonaniu gościa Radia Kraków.
„To rekonstrukcja oparta o porównania z mitologiami innych ludów indoeuropejskich. Opowiadam ją w formie ekspresyjnej, niemal teatralnej. Na Wolinie prezentowałem ją wielokrotnie i zawsze spotykała się z ogromnym zainteresowaniem” – podkreśla badacz.
Spotkanie pod prawdziwym dębem
Symboliczny charakter ma także miejsce wydarzenia. Wydarzenie odbywa się „pod dębem”, w pobliżu Kopca Krakusa. Festiwal to nie tylko spotkanie rekonstruktorów i miłośników dawnej kultury. To przestrzeń, w której nauka spotyka się ze sztuką, a muzyka z historią.
„Możemy jedynie domniemywać prawdy, a lepsze domniemania oddzielić od tych mniej prawdopodobnych. Ale nawet jeśli część to tylko hipotezy, warto poznawać kulturę dawnych Słowian – bo dzięki niej lepiej rozumiemy także siebie” – podsumowuje Jakub Zielina.
📅 Kiedy: piątek–niedziela (najbliższy weekend)
📍 Gdzie: ul. Estońska, w pobliżu Kopca Krakusa, Kraków