Czy ktoś w ogóle upomni się o tych naukowców? A może, jak sugeruje profesor, ich wiedza służyła celom, które trudno uznać za moralnie słuszne?
Prof. Jerzy Lis: To był atak na technologię, nie na naukę. Mówienie o "ataku na naukę" to nadużycie. Historia pokazuje, że wojna to przede wszystkim wyścig technologiczny.
Jacek Bańka: Wspomnijmy choćby Projekt Manhattan.
Prof. Jerzy Lis: Oczywiście – Projekt Manhattan, ciężka woda w Norwegii – to już znamy z II wojny światowej. I to się powtarza. Dziś technologia zmienia się błyskawicznie, widzimy to choćby w użyciu dronów. One zmieniają całą filozofię walki. Naukowcy będą na froncie nie tylko w czasie wojny, ale też w jej przygotowaniach. I choć mówi się, że gdy grzmią armaty, milkną muzy, to nie do końca jest prawda.
Jacek Bańka: Jak wygląda odpowiedzialność etyczna naukowców w czasie wojny? Czy emigracja to jedyne wyjście dla tych, którzy nie chcą służyć reżimom?
Prof. Andrzej Szarata: To, o czym mówimy, to rzeczywiście atak na technologię, nie bezpośrednio na świat akademicki. Ale historia pokazuje co innego – np. Sonderaktion Krakau czy zbrodnia na profesorach Politechniki Lwowskiej. Rosjanie zniszczyli politechnikę w Charkowie. To był celowy atak na elitę intelektualną, która może stanowić przeszkodę dla narzucenia władzy. Każdy ma swoją teorię, jak by się zachował w sytuacji skrajnej – ale życie to weryfikuje. Dziś wielu deklaruje, że będzie bronić Polski, a może pierwsi uciekną. I odwrotnie. Nauczyciele akademiccy mają ogromną odpowiedzialność, bo kształcą przyszłość kraju. To wielkie zobowiązanie.
Prof. Piotr Jedynak: Dla nas kluczowe jest pojęcie autonomii uczelni. Kiedy uczelnie uzależnione są od polityki czy finansowania – jak obecnie w USA czy wcześniej w Iranie – trudno mówić o etycznych badaniach. Choć kodeksy etyczne są powszechne, presja polityczna łatwo je unieważnia. W Polsce nasze uczelnie też angażują się w obronność – współtworzymy raport o bezpieczeństwie łańcuchów dostaw dla sektora obronnego. Działamy z pełną świadomością, że to wkład w obronność, a nie w agresję.
Jacek Bańka: Tu przebiega granica: obrona – tak, atak – nie.
Prof. Sylwester Tabor: Dokładnie. Wróćmy choćby do Pustynnej Burzy – podejrzenia o broń biologiczną, laboratoria na pełnych obrotach. Broń, której nie widać, może zabić miliony. W obecnej wojnie mamy do czynienia z próbą powstrzymania proliferacji broni atomowej. Czy świat demokratyczny ma prawo tak reagować? Jeśli zagrożone są miliony istnień, trzeba tę legitymację rozważyć w kategoriach etyki. Naukowcy muszą mieć wewnętrzny kodeks, który pozwoli rozstrzygnąć, kiedy powiedzieć „stop”. Biotechnologia posunęła się tak daleko, że wymaga wielkiej rozwagi.
Jacek Bańka: Jak dokładnie uczelnie angażują się w działania na rzecz obronności?
Prof. Lis: Na AGH razem z Krakowskim Parkiem Technologicznym stworzyliśmy akcelerator technologii obronnych – Dianę. To konkretne działanie na rzecz bezpieczeństwa. To nasz obowiązek patriotyczny. Wiele technologii, nad którymi pracujemy, ma charakter obronny.
Prof. Szarata: Mówimy o tzw. „dual use” – technologie cywilne mogą być też wykorzystywane na potrzeby obronności. Uczelnie techniczne mają tu szczególną rolę – nasze laboratoria są przygotowane do takiego wsparcia.
Prof. Lis: W zeszłym tygodniu spotkałem się z rektorami ukraińskich uczelni. Widzimy, jak wygląda bezpośrednie zaangażowanie naukowców w warunkach wojny. To olbrzymi zapał patriotyczny. Ale też postawy są różne – nie oceniajmy z fotela w ciepłym biurze.
Prof. Jedynak: Słowo klucz to "bezpieczeństwo". Wszystkie nasze działania mają temu służyć. Nauki o bezpieczeństwie są dziś pełnoprawną dyscypliną. Współpracujemy z dowódcami wojskowymi, uczestniczymy w forach bezpieczeństwa. Ukraina ma praktykę, której my – na szczęście – jeszcze nie mamy.
Prof. Bednarczyk: Czy to znaczy, że „kiedy grzmią działa, milkną muzy”? Absolutnie nie! A co z artystami? Czy są zwolnieni z obowiązku wobec wspólnoty? Przeciwnie. Kultura, sztuka – to wszystko, co buduje tożsamość, czego warto bronić. Artyści mają obowiązek mówić prawdę, leczyć dusze. W czasie wojny na Ukrainie rektor Akademii Lwowskiej mówił mi, że w schronach opiekują się dziećmi, prowadzą zajęcia arteterapeutyczne z żołnierzami wracającymi z niewoli. To misja, której nie można lekceważyć.
Jacek Bańka: Warto przypomnieć, że Andrzej Wróblewski był związany z Politechniką – w osobie mamy. Jubileusz Politechniki Krakowskiej jest dobrą okazją, by o tym mówić. Na koniec – Panie Rektorze, jak Uniwersytet Rolniczy wspiera potencjał obronny kraju?
Prof. Tabor: W czasie każdej wojny pierwsze cele to władze, dowództwo i zaplecze logistyczne – w tym żywność. Napoleon mawiał, że armia maszeruje na żołądku. Dziś badamy, jak produkować żywność o wysokiej wartości kalorycznej i długiej trwałości. Do tego – dostęp do czystej wody. Bez tego armia nie istnieje. To także element obronności – równie ważny jak broń.
Wyślij opinię na temat artykułu
Komentarze (0)
Brak komentarzy
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit.
Amet architecto
asperiores deleniti dicta dolores earum illo iste
Posłuchasz nas
Kraków 101.6 MHz
Tarnów 101 MHz
Zakopane 100 MHz
Andrychów 98.8 MHz
Gorlice 97.4 MHz
Krynica-Zdrój 102.1 MHz
Rabka-Zdrój 87.6 MHz
Szczawnica 90 MHz
Nowy Sącz 90 MHz
