Dobra śmierć. O godnym odchodzeniu dawniej i współcześnie

W kulturze ludowej dobra śmierć to śmierć, która przychodzi w domu, wśród bliskich, w miejscu dobrze znanym osobie odchodzącej. Oznacza to możliwość pożegnania się z rodziną, uporządkowania wszystkich spraw oraz pojednania się z bliskimi i sąsiadami. O dawnym i współczesnym postrzeganiu godnej śmierci mówili w audycji Przed Horyzontem Monika Dudek - dyrektorka Muzeum Etnograficznego w Krakowie oraz Krzysztof Trebunia-Tutka - lider zespołu Trebunie-Tutki.

Od lewej: Monika Dudek - fot. Anna Tarko, Krzysztof Trebunia-Tutka - fot. Piotr Droździk

Posłuchaj Przed Horyzontem

– Przede wszystkim we własnym domu – mówiła w Radiu Kraków Monika Dudek, dyrektorka Muzeum Etnograficznego w Krakowie. – Dobra śmierć oznaczała, że masz czas, żeby pożegnać się z bliskimi i domknąć swoje życie.

Śmierć w tradycji ludowej nie była nagłym zdarzeniem. Była traktowana jako ostatni etap życia, na który można się przygotować w obecności najbliższych. Ten czas umożliwiał pojednanie, wybaczenie i przekazanie testamentu lub przesłania. Obecnie umieranie w domu jest rzadkością i często postrzegane jako luksus, a większość osób odchodzi w szpitalu.

Odchodzenie miało także wymiar rytualny i symboliczny. Nie tylko w krakowskim ludzie wierzyli w zwiastuny śmierci – skrzeczenie wrony czy pohukiwanie sowy. Bezpieczeństwo dawał dom, choć obecność zmarłych była stale odczuwalna. Podczas Wigilii Bożego Narodzenia pozostawiano wolny talerz przy stole, chleb na parapecie lub kieliszek wódki. Takie były dawne praktyki związane z pamięcią o zmarłych.

Na Podhalu śmierć była postrzegana w inny sposób. – Górale byli odważni i często lekceważyli śmierć, zwłaszcza mężczyźni – mówi Krzysztof Trebunia-Tutka, lider zespołu Trebunie-Tutki. – Chełpili się tym, że nie boją się końca życia, co widać w góralskich śpiewkach.

W pieśniach pojawia się zarówno odwaga, jak i refleksja nad przemijaniem (zapis literacki):

Kiedy będę umierał,
wezmę gęśle, będę grał.
A jak będę życie kończył,
wezmę gęśle, będę tańczył.

Przykładem współczesnej praktyki jest pogrzeb Władysława Trebuni-Tutki (2012 rok), ojca Krzysztofa, wybitnego prymisty podhalańskiego. – Na pogrzebie mojego taty zagrało prawie dwustu muzykantów – jego uczniów i spadkobierców muzycznych. Był to sposób oddania hołdu i pożegnania osoby, która całe życie poświęciła muzyce i tradycji – wspomina.

Śmierć w kulturze ludowej była częścią życia społecznego i rytuałów, w których obecni byli zarówno bliscy, jak i cała wspólnota. Obecnie wiele dawnych praktyk zanikło, ale wciąż funkcjonują w tradycji muzycznej, w pieśniach i w pamięci o zmarłych.

Pogrzeb Władysława Trebuni-Tutki w obiektywie Jana Głąbińskiego

1 / 3

Autor:

Magdalena Zbylut-Wiśniewska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Dobra śmierć. O godnym odchodzeniu dawniej i współcześnie

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Czarodziejska Góra Tomasza Manna – czas, choroba i sens życia

Czas, choroba i spór o duszę — „Czarodziejska Góra” w Państwie Filozofów

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku - inny niż wszystkie

Wypadek w Kalwarii Zebrzydowskiej na DK 52. Ranna jest jedna osoba

Tata Mr Krime’a. O Leszku Długoszu opowiada jego syn, Wojciech

Już po raz 24. ratują sądeckie nekropolie. Wesprzeć zbiórkę można także płacąc kartą

Słowacki Tatrzański Park Narodowy zamyka wysokogórskie odcinki szlaków turystycznych