Czy możemy przygotować się na wojnę? „Wspólnotowość to nasza pierwsza reakcja na kryzys”

W obliczu rosnących napięć geopolitycznych i nowych konfliktów zbrojnych pytanie o przygotowanie na wojnę staje się coraz bardziej aktualne. Choć nie da się w pełni przewidzieć wojennej traumy, eksperci podkreślają, że kluczowe jest budowanie odporności psychicznej i relacyjnej. Współczesny świat, pełen kryzysów – od pandemii po wojny – zmusza nas do radzenia sobie nie tylko z zagrożeniami fizycznymi, ale także ich psychologicznymi konsekwencjami. O tym, jak reagujemy na globalne kryzysy i jak lepiej się do nich przygotować, Georgina Gryboś rozmawiała z dr hab. n. med. Maciejem Pileckim, psychiatrą i psychoterapeutą, oraz dr Ewą Szumowską, badaczką z Zakładu Psychologii Społecznej w Instytucie Psychologii UJ.

Zdjęcie ilustracyjne, źródło: Pexels

Nie można się nie bać, ale można być gotowym

Na pytanie, czy można się przygotować na wojnę, kataklizm czy inny dramatyczny kryzys, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jak zauważa dr Ewa Szumowska, pełna emocjonalna gotowość na wojnę jest praktycznie niemożliwa:

Wojna, doświadczenie przemocy, doświadczenie katastrofy to takie doświadczenia, które przeczą naszemu codziennemu wyobrażeniu o świecie, godzą w podstawowe poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności. (…) Nie możemy się przygotować na to, żeby się nie bać, ale możemy się przygotować na to, żeby w obliczu kryzysu wiedzieć, co zrobić i z kim dzielić ten lęk.

Dr hab. Maciej Pilecki podkreśla, że wojna nie zawsze oznacza jedynie śmierć i bezpośrednie działania zbrojne. Życie w czasie wojny nadal się toczy – ludzie się zakochują, rodzą dzieci, zawierają związki.

Powinniśmy się przygotowywać na wojnę trochę tak, jak przygotowujemy się na katastrofę lotniczą. Nie dziwi nas, że stewardessa pokazuje przed lotem jak założyć kamizelkę ratunkową albo którędy uciekać z samolotu. Myślę, że do wojny powinniśmy się przygotowywać podobnie.

Lęk informacyjny – jak się przed nim bronić?

Współczesne społeczeństwo żyje w nieustannym narażeniu na przekaz medialny dotyczący konfliktów i zagrożeń. Jak wskazuje dr Szumowska, nadmiar takich informacji może prowadzić do katastrofizacji:

Nasze badania wskazują na to, że ludzie, którzy śledzą zbyt dużo informacji na temat wojny, angażują się w to, co nazwaliśmy katastrofizowaniem. Budują coraz czarniejsze scenariusze, tworząc pesymistyczny obraz, który w pewnym sensie zaczyna panować nad ich życiem. Tracą kontakt z tym, co dzieje się tu i teraz — zapominają, czym żyją w danym momencie, skupiając się na lęku, niepewności i zagrożeniu, które może być realne, ale też potencjalne i wyolbrzymione.

Receptą na ten stan może być tzw. higiena informacyjna. Oznacza to nie tylko świadomy dobór źródeł i ograniczenie liczby konsumowanych treści, ale także ustalenie konkretnych ram czasowych na śledzenie informacji. Kluczowe jest uważne, krytyczne podejście oraz świadomość wpływu, jaki przekaz medialny ma na nasz stan emocjonalny. Eksperci podkreślili również, że ekstremalne sytuacje – takie jak pandemia – mogą przejąć kontrolę nad naszym codziennym funkcjonowaniem. Niektórzy z nas całkowicie podporządkowują swoje życie bieżącym wydarzeniom, co może prowadzić do głębokiego przeciążenia psychicznego.

To jest taki stan wysokiej nierównowagi, który jest trudny do utrzymania i ma bardzo negatywne psychologiczne konsekwencje – zauważył dr hab. Maciej Pilecki.

Niepokój i obsesyjne śledzenie informacji często mają swoje źródło w wcześniejszych, indywidualnych doświadczeniach traumy. Jak zaznaczyli specjaliści, nie zawsze chodzi o traumę wojenną – równie obciążające mogą być doświadczenia z życia rodzinnego czy partnerskiego.

Dr hab. n. med. Maciej Pilecki i dr Ewa Szumowska w studiu Radia Kraków, fot. Georgina Gryboś

Psychiczne mechanizmy obronne – jak działają?

W sytuacjach skrajnych, takich jak wojna, nasza psychika uruchamia potężne mechanizmy obronne, które pozwalają przetrwać. Jednym z nich jest osłabienie empatii, które – choć może wydawać się negatywne – bywa niezwykle potrzebne, gdy trzeba oddzielić się od silnych emocji, by móc działać.

W momencie, w którym dzieją się straszne rzeczy, jesteśmy w stanie trochę wyciszyć nasze przeżywanie, oddzielić się od emocji i trudną sytuację przetrwać. Inny mechanizm, który pomaga nam radzić sobie z traumami, to jest mechanizm zapominania, dzięki któremu różne trudne rzeczy znikają z naszej przestrzeni psychicznej – tłumaczył dr hab. Pilecki.

Obraz wojny coraz częściej pojawia się w pracy psychoterapeutów – i to w wielu wymiarach. Od lęków i traum, przez różnice płciowe w przeżywaniu, aż po pytania o społeczną odpowiedzialność wobec agresji i konieczność reagowania na nią.

To wojnę widzimy w przeżyciach psychotycznych naszych pacjentów, w lęku i traumach (...), dzieci polskie spotykają się w szkołach z dziećmi, które uciekały przed wojną – mówił dr hab. Pilecki.

Dr Ewa Szumowska podkreśla, że rezyliencja, czyli odporność psychiczna, to nie tylko cecha jednostki, ale także efekt działań systemowych. Edukacja, programy wsparcia emocjonalnego w szkołach i społecznościach lokalnych – to wszystko buduje naszą zdolność do radzenia sobie z kryzysem.

Powinniśmy budować naszą gotowość, bo wtedy radzenie sobie z sytuacjami kryzysowymi jest łatwiejsze. Nasza reakcja psychologiczna jest dużo bardziej adaptacyjna – podkreśliła dr Szumowska.

W obliczu współczesnych kryzysów – wojny, pandemii, katastrof – coraz ważniejsze staje się zrozumienie mechanizmów psychicznych, które pozwalają nam przetrwać i odzyskać równowagę. Jak podkreślali goście audycji, zarówno indywidualna odporność, jak i wspólnotowość mają kluczowe znaczenie w procesie radzenia sobie z traumą. Nie możemy jednak polegać wyłącznie na naturalnych reakcjach – potrzebujemy systemowego wsparcia, edukacji emocjonalnej i długofalowego przygotowania na trudne sytuacje.

(Cała rozmowa do posłuchania)

Tematy: Wojna czy pokój?

Autor:

Georgina Gryboś

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Czy możemy przygotować się na wojnę? „Wspólnotowość to nasza pierwsza reakcja na kryzys”

Nie można się nie bać, ale można być gotowym

Lęk informacyjny – jak się przed nim bronić?

Psychiczne mechanizmy obronne – jak działają?

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Ghosting, gaslighting, lovebombing - nowe spojrzenie na zachowania w relacjach

To oni pomagali ofiarom wypadku w alei Róż. Teraz Kraków docenił tę pomoc

Bycza interwencja. Strażacy uratowali zwierzę, które wpadło do Dunajca

Izabela Marcisz: Dużo mnie to kosztowało, ale jestem zadowolona z tego, co mam

Plakaty wyborcze niszczone na potęgę. Tarnowska policja prowadzi już dziewięć śledztw

Jest szansa na drugą karetkę neonatologiczną w Małopolsce. NFZ ogłosił konkurs

Ruch Muzyczny na fali: Maciej Kucharski rozmawia z Markiem Szlezerem i Jakubem Puchalskim

„Chcemy być autorami własnej przyszłości”. Kampania profrekwencyjna dla młodych jest już w Krakowie

Marsz milczenia w byłym KL Auschwitz. "Kto nie pamięta przeszłości, ten skazany jest na jej powtórzenie"

Bacowie rozpoczęli sezon pasterski w Ludźmierzu

Czy można wypalić się w rodzicielstwie?

Można już odwiedzać grób papieża Franciszka

Czy możemy przygotować się na wojnę? „Wspólnotowość to nasza pierwsza reakcja na kryzys”

Nie można się nie bać, ale można być gotowym

Lęk informacyjny – jak się przed nim bronić?

Psychiczne mechanizmy obronne – jak działają?

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Ghosting, gaslighting, lovebombing - nowe spojrzenie na zachowania w relacjach

To oni pomagali ofiarom wypadku w alei Róż. Teraz Kraków docenił tę pomoc

Bycza interwencja. Strażacy uratowali zwierzę, które wpadło do Dunajca

Izabela Marcisz: Dużo mnie to kosztowało, ale jestem zadowolona z tego, co mam

Plakaty wyborcze niszczone na potęgę. Tarnowska policja prowadzi już dziewięć śledztw

Jest szansa na drugą karetkę neonatologiczną w Małopolsce. NFZ ogłosił konkurs

Ruch Muzyczny na fali: Maciej Kucharski rozmawia z Markiem Szlezerem i Jakubem Puchalskim

„Chcemy być autorami własnej przyszłości”. Kampania profrekwencyjna dla młodych jest już w Krakowie

Marsz milczenia w byłym KL Auschwitz. "Kto nie pamięta przeszłości, ten skazany jest na jej powtórzenie"

Bacowie rozpoczęli sezon pasterski w Ludźmierzu

Czy można wypalić się w rodzicielstwie?

Można już odwiedzać grób papieża Franciszka

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię