Międzynarodowe gwiazdy nauki w Krakowie
Wydarzenia festiwalowe, skierowane do szerokiego grona odbiorców – od dzieci i młodzieży po dorosłych pasjonatów nauki – będą miały miejsce przede wszystkim w Muzeum Inżynierii i Techniki przy ul. Wawrzyńca 15 w Krakowie. Organizatorzy, jak co roku, zaprosili wybitnych naukowców z całego świata, by dzielili się swoją wiedzą i wynikami badań w przystępnej, inspirującej formie.
Ta edycja festiwalu poświęcona jest tajemnicy, bo uważamy, że to jest granica naszej wiedzy, naszego poznania i naszej ciekawości, za którą kryją się kolejne odkrycia. Być może to one spowodują, że przeformujemy zupełnie świat naukowy, który dzisiaj znamy – mówi Diana Sałacka.
Jedną z głównych prelegentek będzie prof. Ruth Durrer, badaczka mikrofalowego promieniowania tła, która przybliży uczestnikom tajemnice rozszerzającego się wszechświata. Podczas swojego wykładu opowie o istocie ciemnej energii oraz współczesnych próbach zrozumienia tego zjawiska. Wśród zaproszonych naukowców znalazł się również prof. Stanislas Dehaene, który bada procesy uczenia się w mózgu – zwłaszcza u najmłodszych dzieci. Prof. Dehaene analizuje, w jaki sposób niemowlęta są w stanie rozpoznawać anomalie i przewidywać zachowania obiektów w otoczeniu. Podczas swojego wystąpienia naukowiec odsłonił przed nami tajemnice tego, jak mózg przetwarza liczby i pojęcia matematyczne i w jaki sposób uczymy się czytać. Te odkrycia inspirują prof. Dehaene do stawiania fundamentalnych pytań: czym jest mózg i jak działa na najbardziej podstawowym poziomie?
Tajemnica jako impuls poznania – Festiwal Kopernikus 2025
Kiedy nauka spotyka się z kulturą
Od 20 do 25 maja 2025 roku Kraków po raz kolejny stanie się miejscem intensywnych spotkań z nauką – zarówno tą najbardziej aktualną, jak i tą, która nadal ukryta jest w cieniu tajemnicy. Tegoroczna edycja Festiwalu Kopernikus odbywa się pod hasłem „Tajemnica” – słowie, które w naturalny sposób pobudza ciekawość, wyznacza granice wiedzy i inspiruje do zadawania kolejnych pytań.
Organizatorzy – w tym m.in. Diana Sałacka z Fundacji Copernicus Center i dr Jan Argasiński z Uniwersytetu Jagiellońskiego – podkreślają, że ich misją jest popularyzacja współczesnej nauki w przystępny sposób, poprzez wydarzenia adresowane zarówno do dzieci i młodzieży, jak i do dorosłych pasjonatów wiedzy.
AI jako partner, nie zagrożenie
Jednym z kluczowych tematów tegorocznej edycji jest humanocentryczna sztuczna inteligencja, o której mówił dr Jan Argasiński – specjalista z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ. To podejście zakłada projektowanie sztucznej inteligencji, która współdziała z człowiekiem i realizuje cele zgodne z ludzkimi wartościami, a nie działa w oderwaniu od nich.
Jak wyjaśnia dr Argasiński, AI w coraz większym stopniu przypomina nasze własne odbicie – posługuje się naszym językiem, wartościami, a nawet daje się „stuningować”, aby wykazywała cechy osobowości. Ta „uczłowieczona” forma komunikacji otwiera zupełnie nowe pola interakcji między człowiekiem a maszyną – od medycyny po edukację.
Giganci sztucznej inteligencji na festiwalu
W ramach festiwalu odbędzie się szereg wydarzeń związanych z AI. Na szczególną uwagę zasługuje wykład prof. Terrence’a Sejnowskiego, pioniera w dziedzinie sztucznych sieci neuronowych i współtwórcy jednych z pierwszych modeli, które przyczyniły się do tzw. „odwilży AI”. Jego wystąpienie to obowiązkowy punkt dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć, jak współczesna sztuczna inteligencja ewoluowała i jakie tajemnice nadal w niej drzemią.
Dr Argasiński, pracujący również w Centrum Medycyny Obliczeniowej Sano, podkreśla znaczenie biologicznie inspirowanych modeli AI. Sztuczne sieci neuronowe są bowiem tylko przybliżeniem tego, jak funkcjonują nasze mózgi, a ciągłe czerpanie z biologii pozwala te systemy doskonalić. W jego badaniach szczególne miejsce zajmuje neuronauka obliczeniowa – dziedzina na styku technologii i biologii.
AI w służbie medycynie – członek konsylium przyszłości
Chociaż AI nie zastąpi lekarzy – przynajmniej jeszcze nie teraz – może być ich niezastąpionym partnerem. Dzięki możliwościom automatyzacji, przetwarzania dużych ilości danych oraz klasyfikacji przypadków, AI może usprawniać codzienną pracę kliniczną i pomagać w podejmowaniu trafnych decyzji diagnostycznych.
Jak zaznacza dr Argasiński, wyzwanie polega jednak na tym, że procesy wnioskowania w nowoczesnych sieciach neuronowych nadal pozostają w dużej mierze tajemnicze – nie do końca wiemy, co dokładnie dzieje się „wewnątrz czarnej skrzynki”. I właśnie ta niepewność, choć niepokojąca, może też być twórcza.
Nie tylko wykłady – festiwalowe atrakcje to także kultura
Festiwal Kopernikus to jednak znacznie więcej niż wykłady naukowe. W programie znalazły się również wydarzenia towarzyszące – m.in. filmy w Kinie Mikro, a także performatywny finisaż w Krikotece, który po raz kolejny podkreśli, że nauka i sztuka nie tylko mogą, ale wręcz powinny ze sobą współpracować.
Organizatorzy podkreślają, że wszystkie wydarzenia są darmowe, a udział w festiwalu możliwy jest zarówno stacjonarnie, w takich miejscach jak Muzeum Inżynierii i Techniki, jak i częściowo online. Wystarczy wejść na stronę www.copernicusfestival.com, wybrać interesujące wydarzenia i po prostu przyjść.
Festiwal Kopernikus 2025 zapowiada się jako wyjątkowe święto nauki i kultury – pełne inspirujących spotkań, interdyscyplinarnych rozmów i eksploracji tematów, które fascynują, budzą niepokój, ale przede wszystkim prowadzą do odkryć. Tajemnica staje się tutaj nie przeszkodą, a bramą do dalszego poznania.
Dr Jan Argasiński i Diana Sałacka w studiu Radia Kraków, fot. Sylwia Paszkowska
AI jako partner, nie zagrożenie
Jednym z kluczowych tematów tegorocznej edycji jest humanocentryczna sztuczna inteligencja, o której mówił dr Jan Argasiński, naukowiec z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ:
Idea humanocentrycznej sztucznej inteligencji opiera się na założeniu, że powinniśmy tworzyć taką AI, która zarówno pod względem celów, jak i sposobów ich realizacji będzie współgrała z tym, czego my, jako ludzie, oczekujemy od istot, które mają z nami koegzystować w tym świecie.
Jak wyjaśnia dr Argasiński, AI w coraz większym stopniu przypomina nasze własne odbicie – posługuje się naszym językiem, wartościami, a nawet wykazuje cechy osobowości. Ta uczłowieczona forma komunikacji otwiera zupełnie nowe pola interakcji między człowiekiem a maszyną – od medycyny po edukację. W ramach festiwalu odbędzie się szereg wydarzeń związanych z AI. Na szczególną uwagę zasługuje wykład prof. Terry'ego Sejnowskiego, pioniera w dziedzinie sztucznych sieci neuronowych:
Terry Sejnowski, wspólnie z Geoffreyem Hintonem – tegorocznym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, przyznanej za osiągnięcia w dziedzinie sztucznej inteligencji – opracował jeden z fundamentalnych, wczesnych modeli, które otworzyły przed AI nowe możliwości, pozwalając jej wydostać się z tzw. zimy i przybrać kształt, jaki znamy współcześnie – mówi dr Jan Argasiński.
W programie tegorocznej edycji festiwalu znalazły się również wydarzenia towarzyszące – m.in. sense filmowe w Kinie Mikro, a także performatywny finisaż w Cricotece, który udowodni, że nauka i sztuka nie tylko mogą, ale wręcz powinny ze sobą współpracować.
Organizatorzy podkreślają, że wszystkie wydarzenia są darmowe, a udział w festiwalu możliwy jest zarówno stacjonarnie, jak i częściowo online. Wszystkie informacje o programie festiwalu dostępne są na stronie www.copernicusfestival.com
(Cała rozmowa do posłuchania)