Program cyklu Opera Rara 2014:
20 lutego 2014
George Frideric Handel – Admeto
Il Complesso Barocco / Alan Curtis
ADMETO: Sonia Prina
ALCESTE: Josè Maria Lo Monaco
ANTIGONA: Emoke Barath
ERCOLE: Luigi De Donato
TRASIMEDE: Romina Basso
MERASPE: Gianluca Buratto
ORINDO: partia usunięta
Admet, król Tesalii (Admeto, re di Tessaglia), opera w trzech aktach Jerzego Fryderyka Handla napisana dla Royal Academy of Music, stowarzyszenia arystokratów dbającego o rozwój i dostarczanie repertuaru operowego. Prapremiera Admeta odbyła się w londyńskim King’s Theatre, 31 stycznia 1727 roku, okazała się ostatnim sukcesem pierwszej Akademii Królewskiej i wznawiana była wielokrotnie za życia kompozytora, także poza granicami Anglii. W samym roku śmierci Handla (1754) wystawiona została pięciokrotnie, później na bez mała dwa stulecia zniknęła ze scen, by wrócić w roku 1925 w Brunszwiku i przeżyć swój współczesny renesans. Libretto zostało napisane w języku włoskim na podstawie dwóch wcześniejszych tekstów: Aurelia Aurelego do opery L’Antigona delusa da Alceste (Wenecja, 1660) oraz adaptacji tegoż autorstwa Ortensia Mauro (L’Alceste, Hanower 1679-81), całość wywiedziona jest także z tragedii Eurypidesa Alkestis. Atrybucja Admeta jest niepewna, wskazuje się tutaj Niccolò Francesca Hayna związanego z Akademią Królewską, dowodząc jego kunsztu widocznego w dziele. Osobami dramatu są: Admet (alt/kastrat, za życia Handla wcielał się weń z sukcesem sam Senesino), Alkestis (sopran), Antygona (sopran), Herkules (bas), Orindo (alt), Trasymedes (alt/kastrat), Meraspe (bas) oraz Głos Apollina (bas). Spora obsada, sprawnie poprowadzona intryga podparta brawurowymi ariami, dwa wątki – tragiczny i farsowy oraz fenomenalna partytura – Admeto skrzy się od niespodzianek zgotowanych przez Handla.
Il Complesso Barocco - to zespół muzyki dawnej założony przez Alana Curtisa w 1979 roku. W ciągu ponad trzydziestoletniej działalności zdobyli sobie uznanie krytyki jako jedni z najlepszych interpretatorów muzyki od manieryzmu po klasycyzm, koncentrując swój repertuar wokół włoskiej barokowej muzyki oratoryjnej i operowej. Słyną nie tylko z doskonałej techniki, precyzji i stylistycznej wierności, ale także z charakterystycznego brzmienia, wypracowanego pod kierownictwem Curtisa. Dzięki tym cechom międzynarodowy skład orkiestry występuje w uznanych salach koncertowych Starego Kontynentu oraz jest zapraszany p rzez organizatorów najsłynniejszych festiwali muzyki dawnej w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Od zarania orkiestrą kieruje Alan Curtis – dyrygent i klawesynista, przez lata dzielący czas między pracą wykładowcy na uniwersytecie w Berkeley w Kalifornii a karierą dyrygencką w Europie. Dziś oddany całkowicie praktyce muzycznej, specjalizuje się w muzyce operowej i oratoryjnej, prowadząc dzieła od Monteverdiego po Mozarta. Znany zwłaszcza z rekonstrukcji dzieł operowych doby baroku i wprowadzenia dawnej praktyki wykonawczej w interpretacji muzyki dawnych wieków.
29 maja 2014
Christoph Willibald Gluck – Paride ed Elena
Capella Cracoviensis / Jan Tomasz Adamus
PARIDE: David Hansen
ELENA: Raffaella Milanesi
AMORE/ERASTO: Paolo Lopez
PALLADE: Yetzabel Arias Fernandez
UN TROIANO: głos z Cappella Cracoviensis
Pięcioaktowa opera Parys i Helena (Paride ed Elena) Christopha Willibalda Glucka do libretta Rainieriego de’ Calzabigiego jest ostatnim z trzech „reformatorskich” dzieł autorstwa tego duetu. Ta próba przywrócenia opery do jej pierwotnego kształtu, uwypuklającego ludzie namiętności i dramaty oraz spajającego słowo z muzyką za życia kompozytora przyjęta została dość chłodno. Wystawiona po raz pierwszy w wiedeńskim Burgtheater 3 listopada 1770 roku z choreografią Jeana-Georgesa Noverre’a została zadedykowana Leopoldowi II, księciu Toskanii i przyszłemu cesarzowi. Opera, oparta na dwóch elegiach w epistolarnej formie najprawdopodobniej autorstwa Owidiusza, opowiada historię konsekwencji sądu Parysa – poszukiwania królowej Heleny oraz ich wspólnej ucieczki do Troi. Angażując pięcioro solistów – Parysa (sopran-kastrat), Helenę (sopran), Amora (sopran), Atenę Pallas (alt) oraz Trojanina (sopran), Gluck rozgrywa zaloty Parysa i pozorowany opór Heleny za pomocą odmiennych stylistyk – królowa Sparty jest w swych unikach ascetyczna, zaś trojański królewicz czaruje śpiewnymi frazami i kusi wirtuozerią. Tym bardziej Parys i Helena godni są uwagi, iż na scenach XX-wiecznych gościli nader rzadko – próba wskrzeszenia miała miejsce dopiero w Sienie w 1973 roku.
Capella Cracoviensis - Semper in altum. Maksyma, która przyświeca CC od kilku lat, czyniąc ją bodaj najbardziej dynamicznie rozwijającym się polskim zespołem specjalizującym się w stylowym wykonawstwie muzyki dawnej. Dzięki konsekwentnemu wsparciu Miasta Krakowa CC może realizować ambitne projekty w sposób bezkompromisowy i na najwyższym poziomie artystycznym, współpracując z wybitnymi muzykami o podobnej wrażliwości i porównywalnej odwadze, jak Vincent Dumestre, Fabio Bonizzoni, Alessandro Moccia, Giuliano Carmignola czy Christophe Rousset. CC bada też terytoria dawnej opery, z powodzeniem zaszczepiając w Polsce jej sceniczne wersje. Capella Cracoviensis to także zespół wokalny, nie tylko sprawny technicznie, ale i elastyczny, zdolny wykonywać repertuar od karkołomnych manierystycznych madrygałów Gesualda po awangardowe kompozycje XX-wieczne. Z chóru CC korzystają między innymi znakomici goście festiwalu Misteria Paschalia i serii Opera Rara: Fabio Biondi, Marc Minkowski czy Claudio Cavina. Od listopada 2008 dyrektorem i szefem artystycznym CC jest Jan Tomasz Adamus, wybitny dyrygent i animator życia muzycznego. Objęcie przez niego tej funkcji na zaproszenie Miasta Krakowa było jednym z najgłośniejszych transferów w świecie polskiej kultury ostatnich lat.
9 października 2014
Jean-Philippe Rameau – Les Boréades
Les Musiciens du Louvre-Grenoble / Marc Minkowski
ALPHISE: Julie Fuchs
ABARIS: Samuel Boden
CALISIS: Manuel Nunez-Camelino
BORILÉE : Jean-Gabriel Saint-Martin
SÉMIRE/UNE NYMPHE/L'AMOUR/POLHYMNIE: Chloé Briot
BORÉE: Damien Pass
Z rodu Boreasza (Les Boréades) to opera w pięciu aktach, najprawdopodobniej z 1763 roku. Jean-Philippe Rameau pisał swą ostatnią tragedię muzyczną w sędziwym wieku i nigdy nie doczekał jej wystawienia. Wiadomo, że próby rozpoczęto na rok przed śmiercią kompozytora, najprawdopodobniej w kwietniu 1763 roku, premiera miała odbyć się w dworze Choisy, niemniej projekt został zarzucony z niejasnych przyczyn. Prapremierę wersji scenicznej opery ujrzała dopiero publiczność festiwalu w Aix-en-Provence 21 lipca… 1982 roku. Orkiestrę poprowadził John Eliot Gardiner, który wersję koncertową wykonał już wcześniej, bo 14 kwietnia 1975 w Queen Elisabeth Hall, jedenaście lat po prezentacji pierwszej skróconej wersji Z rodu Boreasza na antenie radia. Szczęśliwie także w Filharmonii Narodowej w marcu 2002 roku Marc Minkowski przedstawił instrumentalne fragmenty dzieła. Tym samym po dwustu latach zapomnienia w archiwach paryskiej Biblioteki Narodowej od drugiej połowy zeszłego wieku możemy docenić doskonałe libretto oparte luźno na micie o Abarisie i zwartą kompozycję Rameau. Powalające harmonie, dźwięki natury, które kompozytor tak chętnie wykorzystywał w swych utworach, zróżnicowane partie solistów, wykwintne tańce i umiejętnie budowane napięcia - to także zasługa doskonałego librecisty, który niestety popadł w zapomnienie, choć próby przypisania go zmarłemu w 1759 roku wybitnemu Louisowi de Cahusacowi nie są bezpodstawne. Kompozycja angażuje aż jedenaście postaci dramatu, są nimi: Alphise (sopran), Sémire (sopran), Polihymnia (sopran), Nimfa (sopran), Abaris (haute-contre), Calisis (haute-contre), Boreasz (bas), Borilée (bas), Adamas (bas), Apollo (bas) i Amor (sopran).
Les Musiciens du Louvre-Grenoble – to, jeśli wierzyć brytyjskiemu dziennikowi The Guardian, jedna z najwybitniejszych orkiestr na świecie. Założona w 1982 roku przez Marca Minkowskiego jako zespół grający na instrumentach z epoki muzykę od barokowej po romantyczną. Trzydzieści lat istnienia i zróżnicowany repertuar każą poważnie zastanowić się przed odpowiedzią na pytanie czy ensemble pod batutą Minkowskiego lepiej czuje się w Mozarcie, Rameau, Bachu, Handlu, Schubercie czy XIX-wiecznej muzyce francuskiej. Znakomicie przyjmowani na całym świecie, słyną z wyśmienitych interpretacji oper – także tu widać niesłychaną muzyczną erudycję zespołu, który z takim samym sukcesem wystawia Koronację Poppei Monteverdiego i Carmen Bizeta. Od 1996 roku orkiestra rezyduje w Grenoble, gdzie obok praktyki artystycznej prowadzi także intensywną działalność edukacyjną na rzecz popularyzacji muzyki klasycznej. Les Musiciens du Louvre-Grenoble występują pod batutą Marca Minkowskiego, niegdyś fagocisty, dziś jednego z najpopularniejszych dyrygentów, którego zainteresowania koncentrują się wokół muzyki francuskiej od baroku po wiek XIX. W latach 2008–2012 Minkowski był także dyrektorem muzycznym Sinfonii Varsovii.
11 grudnia 2014
Johann Adolf Hasse – Piramo e Tisbe
Europa Galante / Fabio Biondi
PIRAMO: Vivica Genaux
TISBE: Désirée Rancatore,
LE PÈRE: Emanuele D’Aguanno
Intermezzo tragico, tak swą dwuaktową operę Piram i Tyzbe (Piramo e Tisbe) nazwał sam Johann Adolph Hasse. Wystawione po raz pierwszy w listopadzie 1768 roku w Wiedniu dzieło opiera się na librettcie autorstwa Marca Cotelliniego przedstawiającym tragiczną historię dwojga kochanków, Pirama i Tyzbe, którzy w wyniku nieporozumienia odbierają sobie życie. Tekst zaczerpnięty z Przemian Owidiusza został tutaj kunsztownie obudowany muzyką, wyrafinowane partie orkiestrowe w subtelnych accompagnatach wyśmienicie podkreślają uczucia wyrażane w recytatywach, zaś rozpisane z rozmachem arie umiejętnie budują dramatyzm. Hasse najwyraźniej dumny był ze swego dzieła, nazywając je „jedną z najlepszych kompozycji, jakie kiedykolwiek napisał”. Skromna objętość dzieła pociąga za sobą równie skromną obsadę. Znajdziemy tu zaledwie troje bohaterów, tytułowych Pirama i Tyzbe (soprany) oraz Ojca Tyzbe (bas). Historia dzieła jest nieco zagadkowa, nie wiadomo kto zamówił u Hassego intermezzo. Łączy się je z osobą francuskiego arystokraty, który miałby wystawić je po raz pierwszy w swej podwiedeńskiej rezydencji. Z całą pewnością natomiast wznowienie opery w pałacu w Laxenburgu w sierpniu roku 1770 przed rodziną cesarską wzbudził entuzjazm Marii Teresy Habsburg i otworzył kompozytorowi drogę do produkcji jego ostatniej opery, Ruggiero.
Europa Galante – to włoski zespół instrumentalistów specjalizujący się w wykonaniach muzyki dawnej, zwłaszcza barokowej, założony w roku 1990 przez Fabia Biondiego. Elastyczna struktura Europa Galante umożliwia wykonywanie zarówno dużych form (opery, oratoria), jak i mniejszych (kompozycje kameralne). Gra zespołu odznacza się nienaganną techniką, praktykowaną w zgodzie z regułami wykonawstwa historycznego. Nie bez znaczenia są także brawura, precyzja i ogromna skala dynamiczna, dzięki którym formacja wzbudza entuzjazm publiczności na całym świecie. Orkiestra dokonała kilkudziesięciu współczesnych prawykonań kompozycji pochodzących z XVII i XVIII wieku. Szczególne miejsce w repertuarze Europa Galante zajmuje muzyka włoska – Vivaldiego, Scarlattich, Caldary i Boccheriniego. Szefem artystycznym Europy Galante jest Fabio Biondi. Niesłychany temperament, technika i talent artysty powodują, że interpretacje karkołomnych dzieł skrzypcowych epoki baroku są porywające i buchające wirtuozerią. Jego intensywne badania muzykologiczne i historyczne przywracają współczesności wiele zapomnianych lub fragmentarycznie zachowanych dzieł muzyki dawnej.