„Z dniem 13 grudnia 1981 r.” wprowadza się stan wojenny ze względu na bezpieczeństwo państwa na całym terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, brzmiał art. 1 antydatowanej na 12 grudnia 1981 r. uchwały Rady Państwa.
Ustanowiony przez juntę wojskową pod przywództwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego stan wojenny miał na celu obronę władzy komunistów w Polsce. Dla „ludowego” Wojska Polskiego była to największa operacja militarna w latach powojennych. Na temat przedsięwzięć armii w okresie poprzedzającym 13 grudnia, jak również o jej działaniach podczas trwania stanu wojennego nadal wciąż wiemy niewiele.
W połowie lipca 1980 r. płk Bronisław Pawlikowski, dyrektor Zarządu I MSW (pion ten zajmował się zagadnieniami mobilizacji i obronności) wyciągnął z „zamrażarki” pakiet projektów aktów prawnych, przygotowanych w drugiej połowie lat 70. i przesłał je do Komitetu Obrony Kraju. Projekty te dotyczyły „ochrony bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w czasie stanu wojennego”, między innymi koncepcji internowania osób, uznanych za groźne w bezpieczeństwa PRL.
16 VIII 1980 r. po zawiązaniu się w Stoczni Gdańskiej Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk powołał sztab do kierowania operacją „Lato-80”. Sztab, na czele którego stał gen. Bogusław Stachura miał przygotować resort spraw wewnętrznych i podległe mu jednostki do działań „na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego” ze strony grup „antysocjalistycznych”. W następnych tygodniach prace koncepcyjne nad wprowadzeniem stanu wojennego prowadzono w Komitecie Obrony Kraju.
23 X 1981 r. Rada Ministrów wydała uchwałę w sprawie organizacji i zakresu działania terenowych grup operacyjnych. Na jej podstawie, tego samego dnia minister obrony narodowej wydał stosowne zarządzenie. Na terenie woj. krakowskiego powołano 14 TGO, które swoim zasięgiem objęły wszystkie 38 gmin wiejskich (2-3 gminy na TGO). Do TGO skierowano 39 żołnierzy (w tym 31 oficerów).
Celem grup było rozpoznanie sytuacji społeczno-politycznej w terenie oraz wsparcie lokalnej administracji, przywracanie porządku, zabezpieczanie mienia państwowego, wspieranie zwalczania spekulacji, uporządkowanie spraw dotyczących zaopatrzenia w żywność i dostaw m.in. paliw, węgla i innych materiałów potrzebnych do produkcji i funkcjonowania lokalnej gospodarki.
Raport z pracy TGO był miażdżący dla oceny sytuacji społeczno-politycznej i gospodarczej w kontrolowanych gminach oraz poczynań lokalnej administracji, instancji partyjnych oraz jednostek gospodarczych.
13 XI 1981 r. KOK wydał uchwalę nr 7/81 w sprawie przeprowadzenia badań i kompleksowych kontroli realizacji zadań w zakresie obronności w zakładach pracy. Na jej podstawie minister obrony narodowej tego samego dnia wydał zarządzenie w sprawie trybu powołania i działania WGO-K w wytypowanych zakładach pracy. Grupy te miały zadania w zakresie: oceny stanu obrony cywilnej, świadczeń na rzecz sił zbrojnych PRL, sytuacji produkcyjno-technicznej oraz niezwykle ważnego z punktu widzenia władz obszaru: oceny sytuacji społeczno-politycznej w zakładach, nastrojów załogi, stanu organizacji politycznych i społecznych, ich wpływu na pracę zakładu, stosunku załogi do PZPR (instancji zakładowej, wojewódzkiej, centralnej), stosunku do strajków.
W Krakowie i województwie do wytypowanych 23 zakładów skierowano 7 WGO-K, które liczyły od 3 do 5 żołnierzy. W ich skład weszło 27 oficerów, oddelegowanych z 5. Podhalańskiej Brygady Wojsk Obrony Wewnętrznej.
Na podstawie zarządzenia Głównego Inspektora Obrony Terytorialnej gen. Tadeusza Tuczapskiego (jednocześnie sekretarza KOK i wiceministra obrony narodowej) z 20 XI 1981 r. w sprawie powołania i określenia zasad działania terenowych grup operacyjnych w miastach (TMGO) na obszarze Krakowa powołano 8 takich grup, które zostały skierowane do wybranych zakładów i instytucji na terenie miasta.
7 XII 1981 r. KOK wydał uchwałę w sprawie powołania pełnomocników – komisarzy KOK oraz działania Wojewódzkiego Komitetu Obrony w sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu i obronności państwa. Według uchwały komisarze mieli zostać powołani w resortach, okręgach wojskowych, województwach, miastach, dzielnicach i gminach oraz zakładach pracy. Wojewódzki komisarz wojskowy miał sprawować z upoważnienia KOK bezpośredni nadzór nad realizacją zadań ustalonych przez naczelne organy władzy i polityczne oraz KOK, kontrolować realizację przedsięwzięć w zakresie bezpieczeństwa i obronności, podejmować czynności koordynacyjne i wykonywać inne zadania ustalone przez KOK. Z upoważnienia KOK miał też nadzorować pracę WKO oraz terenowych organów administracji państwowej w wymienionych wyżej sprawach. Organem roboczym pełnomocnika wojewódzkiego był Wojewódzki Sztab Wojskowy, a także przedstawiciele KWMO, sekretariatu WKO, a w razie potrzeby również przedstawiciele urzędu wojewódzkiego.
Uchwałą KOK nr 9/81 z 12 XII 1981 r. zarządzona została militaryzacja zakładów i jednostek administracji (wg podporządkowania poszczególnym resortom). W okresie stanu wojennego przepisy dotyczące militaryzacji były kilkukrotnie aktualizowane.
Po ogłoszeniu stanu wojennego pełnomocnikiem KOK – komisarzem wojskowym na województwo krakowskie został gen Leon Sulima, od 1977 r. szef Zarządu IX Sztabu Generalnego WP, szef Służby Topograficznej WP. Do pomocy miał biuro pełnomocnika działające przy UMK (zbierało informacje i skargi bezpośrednio od obywateli oraz grup terenowych, a następnie interweniowało u władz II instancji) oraz Wojewódzką Grupę Operacyjną (usytuowaną przy WSzW)
