Barbórkowe obchody rozpoczyna poranna msza święta, po której następuje przemarsz orkiestr górniczych. Organizowane są akademie, spotkania, koncerty i zabawy. Tego dnia górnicy występują w charakterystycznych strojach galowych z czarnym czako z pióropuszem. Odbywają się także uroczystości wręczenia specjalnych odznaczeń dla zasłużonych górników i innych pracowników przemysłu wydobywczego. 
W czasach PRL-u obchody Dnia Górnika były zdominowane przez uroczystości państwowe. W latach 80. zaczęto również organizować tzw. karczmy piwne, czyli spotkania gwareckie. Ich odpowiednikiem dla kobiet są tzw. combry babskie. Te, na stałe weszły do obchodów Barbórki w latach 90. 
Barbórka to święto ku czci św. Barbary z Nikomedii, patronki dobrej śmierci i trudnej pracy między innymi górników. To właśnie 4 grudnia Barbary najczęściej obchodzą swoje imieniny. Święta Barbara, córka poganina Dioskura z Heliopolis, żyła na przełomie III i IV wieku. Była nie tylko wykształcona i inteligentna, lecz także odznaczała się wieloma zdolnościami i urodą. Ojciec wysłał ją na naukę do Nikomedii. Tam zetknęła się z chrześcijaństwem. Prowadziła korespondencję z wielkim filozofem i pisarzem Orygenesem z Aleksandrii. Pod jego wpływem przyjęła chrzest i złożyła ślub czystości.
Gdy ojciec dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką, chciał zmusić ją do wyparcia się wiary. Została zamknięta w wieży, a kiedy to nie odniosło skutku, Dioskur doniósł na nią do władz, prześladujących wówczas chrześcijan. Zginęła, ścięta mieczem, około 305 roku. Jest patronką osób pracujących pod ziemią oraz narażonych na nagłą śmierć, w tym górników, hutników, marynarzy, rybaków, żołnierzy, a nawet więźniów. 
W ikonografii św. Barbara jest przedstawiana w długiej, pofałdowanej tunice i w płaszczu. Na głowie ma koronę, niekiedy czepek. W ręku trzyma kielich i hostię. Zgodnie z legendą, krótko przed śmiercią, anioł  przyniósł Barbarze komunię świętą. 
Kult św. Barbary w Polsce sięga średniowiecza, a pierwszy kościół  ku jej czci wybudowano w 1262 roku w Bożygniewie koło Środy Śląskiej. Barbara jest darzona wielką czcią także w Czechach, Saksonii, Lotaryngii, południowym Tyrolu i Zagłębiu Ruhry. 
Z osobą świętej wiąże się wiele polskich przysłów, jak: "Barbara święta o górnikach pamięta", "Barbara po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie", "Kiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto".