Południk Cafe: śladami Benedykta Polaka

Elżbieta i Andrzej Lisowscy zapraszają w godzinną podróż z Łęczycy do Mongolii! Z chórem kolegiaty w Tumie, muzyką Indii, Ameryki Środkowej i oczywiście Mongolii. Wśród specjalnych gości „Południka Café”: prof. dr hab. Maria Krzysztof Byrski - jeden z laureatów tegorocznej nagrody Benedykta Polaka oraz członkowie Kapituły Nagród: prof. dr hab. Mariusz Ziółkowski - prezes Oddziału Polskiego „The Explorers Club” i red. Monika Rogozińska.

„Południk Café” - Radio Kraków, sobota, 20 czerwca, godz. 14.00. Zapraszamy!

                                                 PLAYLISTA

                                 „Południk Café” - 20 czerwiec 2015

1.Płyta: „Chorał Gregoriański”

Wydana przez: Tyniec, Wydawnictwo Benedyktynów

Utwór: Hymn „Gemma caelestis”

2.Płyta: “Mystic Rain Forest”

Wydana przez: Djsk Communications Europe BV

Utwór: „Mayan City of Uxmal”

3.Płyta: “The Greatest Hits of Ravi Shankar & Ustad Ali Akbar Khan”

Wydana przez: Saregama India Ltd

Utwór: “Raga Sindhu Bhairavi”

4.„Amazing Mongolia”

Utwór: „Song Power for Spirit”

5.„Mongolian Music”

Utwór: „Healing Song for Spirit”

Utwór: „Hairiig hairla”; Wykonawca: Tumenulzii;

Wydana przez: Jack Jagga Studio

6.„Eme niui anhnii”

Wykonawca: Tumenulzii; wydana przez: Jack Jagga Studio

Tęcza nad Łęczycą

^{Fot. Elżbieta Lisowska}

W piątek, 12 czerwca 2015, w Kolegiacie w Tumie pod Łęczycą wręczono pierwszą nagrodę Benedykta Polaka. Otrzymali ją: prof. Maria Krzysztof Byrski (wybitny polski indolog), prof. Nikolai Gruber (niemiecki epigrafik, badacz pisma Majów) i Aleksander Doba (słynny kajakarz, podróżnik roku „National Geographic” 2015).

To ważna nagroda i wspaniali laureaci. Łęczyca powitała gości słońcem i serdeczną atmosferą (a wieczorem podjęła na zamku kolacją). Kiedy wchodziliśmy do tumskiej Kolegiaty na uroczystość wręczenia nagród, niebo pociemniało. Rozszalała się burza. Przepłoszył ją profesor Byrski. Dokładnie w chwili, gdy recytował (w sanskrycie) dziesiąty hymn Rigwedy, pojawiła się fantastyczna tęcza. Objęła Łęczycę i Tum.

Łęczycki diabeł jednak nie spał i zrobił mi psikusa. Dwukrotnie (na wszelki wypadek) nagrywałam recytowany przez Profesora w sanskrycie hymn. I co? Nie nagrał się. Wszystko inne tak, polskie tłumaczenie, wywiady, rozmowy, ale w miejscu, gdzie powinien być hymn jest dziura. Jestem pewna, że Boruta maczał w tym palce (albo ogon).

Nagroda im Benedykta Polaka 2015

^{Fot. Elżbieta Lisowska}

W 2015 r. roku przypada 770. rocznica ważnej dla kontaktów między Europą a Azją pionierskiej wyprawy Benedykta Polaka. Laureatami przyznanej w tym roku po raz pierwszy, z inicjatywy Oddziału Polskiego „The Explorers Club” i władz Ziemi Łęczyckiej Nagrody im. Benedykta Polaka - wielkiego polskiego podróżnika, odkrywcy, franciszkanina (ur. ok. 1200 roku) zostali:

Prof. dr hab. Maria Krzysztof Byrski – orientalista, indolog, literaturoznawca, wybitny znawca kultury starożytnych Indii, języka hindi i sanskrytu (nagroda główna)

Prof. dr hab. Nikolai Grube – niemiecki epigrafik i archeolog, światowej sławy specjalista w zakresie pisma i języka Majów, kierownik niemieckich misji badawczych w Meksyku, Gwatemali, Belize i Hondurasie (nagroda dla zasłużonego we współpracy z badaczami polskimi)

Kapituła postanowiła również przyznać w tym roku specjalne wyróżnienie Panu Aleksandrowi Dobie - polskiemu kajakarzowi, sportowcowi i podróżnikowi, który w roku 2010, jako pierwszy człowiek przepłynął samotnie kajakiem Atlantyk, z Afryki do Ameryki Południowej, tylko dzięki sile swoich mięśni. A w kwietniu 2014 dotarł z Lizbony na Florydę, pokonując Atlantyk – także samotnie kajakiem - w najszerszym miejscu.

Kapituła i historia Nagrody im. Benedykta Polaka

^{Fot. Elżbieta Lisowska}

W roku 2014 na Zamku Królewskim w Łęczycy przedstawiciele Oddziału Polskiego „The Explorers Club”, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Powiatu Łęczyckiego, oraz Gminy Miejskiej Łęczyca - w obecności księdza kanonika i proboszcza Archikolegiaty Łęczyckiej w Tumie - powołali Kapitułę Nagrody im. Benedykta Polaka. Jej celem jest coroczne uhonorowanie obywatela polskiego oraz obcokrajowca, zasłużonego we współpracy z badaczami polskimi, za ich wybitne osiągnięcia eksploracyjne i badawcze na Ziemi, w powietrzu i kosmosie.

W skład Kapituły wchodzą: prof. dr hab. Stanisław Rakusa - Suszczewski (przewodniczący), prof. dr hab. Mariusz Ziółkowski (wiceprzewodniczący), red. Monika Rogozińska, Krystyna Pawlak (Wicestarosta Powiatu Łęczyckiego), Krzysztof Lipiński (Burmistrz Miasta Łęczyca), prof. dr hab. Paweł Haensel, prof. dr hab. Ryszard Grygiel, prof. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki, prof. dr hab. Lech Mróz, prof. dr hab. Tomasz Schramm, prof. dr hab. Leszek Zasztowt oraz Andrzej Borucki (sekretarz Kapituły i dyrektor Muzeum w Łęczycy), z głosem doradczym burmistrz Andrzej Olszewski.

Kim był Benedykt Polak?

^{Fot. Elżbieta Lisowska}

Urodził się około 1200 roku we Wrocławiu, w Wielkopolsce, a może na wschodzie Polski. Biegle władał łaciną i językiem staroruskim. Około 1236 przyjął święcenia kapłańskie i został mnichem zakonu św. Franciszka z Asyżu. W 1245 roku, jako towarzysz tłumacz i przewodnik legata papieskiego - Włocha Giovanni da Pian del Carpine, czyli Jan z miejscowości Pian di Carpine (jeden z pierwszych towarzyszy św. Franciszka), wyruszył z Wrocławia na dwór chana Imperium Mongołów, które rozciągało się wówczas od Oceanu Spokojnego po Węgry.

„Kluczowa dla powodzenia misji okazała się wizyta w Boże Narodzenie na dworze księcia Konrada I Mazowieckiego w Łęczycy – silnym ośrodku władzy państwowej. Od XII w. odbywały się tam zjazdy książąt i dygnitarzy – pierwsze polskie sejmy. Franciszkanie zatrzymali się zapewne w tamtejszej archikolegiacie (w Tumie) – miejscu synodów prowincji. Obecny w Łęczycy książę włodzimiersko-wołyński, Wasylko, który uznał zwierzchnictwo Mongołów, poradził im, żeby wzięli z sobą dużo darów, bo otworzą im one wiele drzwi. Zebrani w Łęczycy wielmoże wyposażyli mnichów żebraczego zakonu – posłów papieskich, w cenne dary: futra. Książę Walsylko zabrał ich do swego kraju, potem wyprawił do Kijowa, znajdującego się pod jarzmem Tatarów.” - napisała w obszernym artykule Zderzenie światów. W poszukiwaniu śladów Benedykta Polaka Monika Rogozińska, członkini Kapituły i wieloletnia prezes Polskiego Oddziału „The Explorers Club”.

22 lipca 1246 roku, po wielu dniach trudnej i niebezpiecznej podróży, wędrowcy dotarli do legendarnego Karakorum (powstało w XIII wieku, jako siedziba Czyngis-chana). Trafili na bezkrólewie, na audiencję czekali, więc miesiąc. To był trudny czas omal nie umarli z głodu. Kiedy wreszcie nowym władcą został Gujuk (syna Ugadeja, wnuka Czyngis-chana) franciszkanie pozostali na jego dworze cztery miesiące. Nawiązali wiele cennych kontaktów z przybyłymi na uroczystość objęcia władzy poselstwami niemal z całej Azji (stawiło się około 3 do 4 tysięcy wysłanników) m.in. z Kalifatu Bagdadzkiego, Sułtanatu Delhijskiego, Gruzji, Korei i Chin.

Wrócili w 1247 roku (powrót zajął im rok i pięć dni). Nikt już nich nie czekał, sądzono bowiem, że nie żyją. Kiedy jednak rozeszła się wiadomość o ich powrocie, zostali powitani jak bohaterowie i przyjmowani z honorami w Polsce i na największych dworach Europy. Urządzano na ich cześć przyjęcia, proszono o opowieści. Benedykt Polak i Jan di Piano Carpini zrelacjonowali swoją podróż. Pisali o wielkim przepychu i wielonarodowym charakterze dworu chana, o odbywających się tam ucztach i zabawach. Ale także nieszczęściach, które nawiedziły Karakorum, katastrofalnych opadach gradu i powodzi, w której utonęło ponad 160 ludzi. Ich relacje były pierwszymi w Europie opisami azjatyckiej cywilizacji.

Giovanni da Piano del Carpine jest autorem „Historia Mongalorum”. Benedykt Polak sprawozdania De Itinere Fratrum Minorum ad Tartaros. Ponadto na polecenie prowincjała franciszkanów Polski i Czech podyktował on historię wyprawy polskiemu bratu znanemu, jako C. de Bridia. Rękopis został ukończony 30 lipca 1247 i przetłumaczony na łacinę. Był poufnym dokumentem papieskim zatytułowanym „Historia Tartarorum”. To pierwszy europejski traktat (o dużych walorach naukowych) o kulturze i językach krajów Dalekiego Wschodu. W relacji znalazł się również bezcenny opis krain leżących poza granicami znanego wówczas świata

„Zdumiewająca jest nasza niepamięć o wielkich polskich odkrywcach” – pisze Monika Rogozińska – „Lepiej znany jest u nas wenecjanin Marco Polo a urodził się dziewięć lat po wyruszeniu na wyprawę Benedykta Polaka!”

Elżbieta i Andrzej Lisowscy