Nazywany „emigrejtanem" odpowiadał – Tak, jest. Wcale się tego nie wstydzę. Są sprawy o których nie chcę i nie umiem dyskutować. I wtedy jestem pryncypialistą, maksymalistą , pieniaczem, fanatykiem demagogiem, psem na sztandarze , czym chcecie. Zygmunt Nowakowski - pisarz, felietonista, dziennikarz, aktor, reżyser teatralny jedna z najbardziej znanych postaci przedwojennego Krakowa i polskiej emigracji w Londynie. O Zygmuncie Nowakowskim w Kole kultury mówił Paweł Chojnacki absolwent Wydziału Historii UJ, doktor filozofii University College London autor biografii Z.Nowakowskiego „Reemigrejtan. Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa?!" Program prowadziła Jolanta Drużyńska.
Paweł Chojnacki o Zygmuncie Nowakowskim : "Nigdy dość wymieniania tej długiej listy: powieściopisarz, dramaturg, felietonista, aktor, reżyser, dyrektor teatru, radiowiec, doktor filozofii, legionista podporucznik, historyk i komentator literatury, krytyk totalitaryzmów, eseista, działacz sportowy i społeczny, autor książek dla dzieci i młodzieży, obrońca praw zwierząt, aktywista charytatywny… A w tragicznych czasach wojny i komunistycznego jarzma – oprócz powtarzania wielu przedwrześniowych wcieleń – głos sumienia niezłomnej emigracji. Oryginalny publicysta i tradycyjny inteligent – nie tylko miał wyraziste poglądy, ale i działał w kierunku ich urzeczywistnienia. Owa zmiana ról i drastyczne koszty, jakie w wyniku tego zwrotu poniósł – to drugi punkt węzłowy. (…) Nie ma drugiej postaci, nie tylko w krakowskim panteonie osobowości XX wieku, która łączyłaby swoją działalnością tak wiele różnorodnych światów. Fenomen bez analogii. Artysta i wręcz celebryta w okresie pokoju. Zażarty patriota w okresie zagrożeń..."
( Reemigrejtan. Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa ?!, przedmowa do drugiego wydania s. 12 )
Zygmunt Nowakowski
Zygmunt Nowakowski właściwie Zygmunt Jan Błażej Tempka (ur.1891 w Krakowie zm. w 1963 r w Londynie ) – pisarz, felietonista, dziennikarz, aktor, reżyser teatralny, doktor filologii polskiej.
Uczęszczał do Gimnazjum Św. Jacka, a następnie Sobieskiego w Krakowie. Studiując na UJ polonistykę równolegle pobierał nauki w szkole dramatycznej. W 1911 Ludwik Solski zatrudnił go w Teatrze Miejskim im J.Słowackiego W 1914 wstąpił do Legionów Polskich Po powrocie z wojny zaczął robić błyskawiczną karierę aktorską otrzymując m.in. role: Poety w Weselu ,Konrada w Dziadach, Hrabiego w Nie- Boskiej komedii, Don Ferdynanda w Księciu Niezłomnym
Zygmunt Nowakowski jako Cyrano de Bergerac. Kraków 1924 Fot. NAC
W latach 1926–1929 był aktorem i dyrektorem Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Był także członkiem pierwszej rady programowej Rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie
Członkowie kuratorium krakowskiego Polskiego Radia.Od lewej: Zygmunt Chamiec, Bronisław Winiarz, Zygmunt Nowakowski, Karol Rolle, Władysław Heller, hr. Skarbek, Julian Gostwicki, Musiał, dr Lang, Ludwik Szepański. 1927 r . Fot. NAC
Od 1930 był stałym felietonistą „Ilustrowanego Kuryera Codziennego" (IKC). Wiceprezes KS Cracovia. Od 1939 przebywał na emigracji. W latach 1940–1941 był członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej przy prezydencie Władysławie Raczkiewiczu. W latach 1940–1944 redaktor naczelny „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich" redagowanych wspólnie z Mieczysławem Grydzewskim.
„Jesteśmy ludźmi zwykłymi, którym przypadło zadanie doprawdy niezwykłe. Musimy na obcej ziemi nie tylko zachować w sobie istotę narodowości i nienaruszoną treść Polski, ale także treść wzbogacić o nowe wartości, których Polacy w Kraju ze względu na warunki polityczne tworzyć nie mogą […] Rosja chce wypędzić z Polski Boga, w którego na przekór naszym gorzkim doświadczeniom wierzymy niezachwianie, jak wierzymy, że kiedyś Bóg - nierychliwy , ale sprawiedliwy – pozwoli nam wrócić do Polski wolnej, niepodległej i całej …” (Z.Nowakowski Lajkonik na wygnaniu Londyn 1963 s. 187 )
Był wieloletnim współpracownikiem Radia Wolna Europa. Na radiowej antenie prezentował gawędy historyczne, felietony o literaturze .
Z.Nowakowski lata 50/60. XX wieku. Fot. NAC
Zygmunt Nowakowski zmarł w Londynie w 1963 roku. Zgodnie z jego ostatnią wolą, urna z jego prochami została przewieziona do kraju ( dopiero w 1968 r) i złożona w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim, chociaż chcial inaczej, gdy pisał w Liście do Krakowa w 1953 r: "A gdy mi przyjdzie ten świat rzucić, mam być pochowany nie gdzie indziej, tylko na polu karnym Cracovii. Po śmierci nawet będę bronił bramki "
Zygmunt Nowakowski jest autorem wielu zbiorów felietonów, powieści w tym tej najsłynniejszej o Krakowie z przełomu XIX i XX wieku, tłumaczonej na wiele języków Przylądek Dobrej Nadziei, sztuk teatralnych m.in Gałązka rozmarynu , reportaży np. Niemcy à la minute, w których opisuje narastający faszyzm i dojście Hitlera do władzy, opowiadań i wspomnień w tym Mój Kraków.
„ A ja ciągle i zawsze jestem w Krakowie – mówił na falach RWE w gawędach historycznych - Daję najświętsze słowo honoru ! W Krakowie jestem ! Wszystko inne to jakiś tylko niedobry sen …”
"Nowakowski i Kraków ...[…] Nie jest prawdą, że Krakowa nie zburzono w czasie drugiej wojny światowej - pisze w przedmowe do drugiego wydania „Reemigrejtana” P.Chojnacki.To pamięc jego mieszkańców została częściowo zniszczona. Symboliczny powrót Zygmunta Nowakowskiego pod Wawel oznaczać powinien nie tylko dopilnowanie serii spraw obowiązkowych „ – tablicy pamiątkowej w miejscu urodzenia, patronatu dla szkoły, nazwy ulicy czy skweru na Plantach, lub nowej kładki mostowej łączącej Zwierzyniec i Dębniki[…] To przede wszystkim włączenie jego postaci i dorobku w regionalne programy edukacyjne oraz – tu wykraczamy poza lokalność- przygotowanie i edycja jego pism zebranych […] Mówiąc jednak „Nowakowski” pomyśleć musimy także o innych postaciach jemu podobnych, ważnych dla historii, kultury i atmosfery Krakowa, a równie jak on – premedytacją – wymazanych, niesprawiedliwie umniejszonych…”
(Reemigrejtan. Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa s.18/19)
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.