Nagroda Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera 2023 - nominowani

Nominowani do Nagrody Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera

W tym roku laureatki bądź laureaci w każdej kategorii wyłonieni zostaną spośród trojga nominowanych przez jury, któremu przewodniczy ks. Adam Boniecki.

W kategorii pierwszej za książkę lub cykl publikacji, które stanowią kontynuację Tischnerowskiego „myślenia według wartości”, nominowani zostali:

Konstanty Gebert, Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2022

Za motto swej najnowszej książki Konstanty Gebert wziął  słowa Bertolda Brechta z "Opery za trzy grosze"  „Człowiek sprzyja raczej dobru niż złu, lecz okoliczności nie sprzyjają mu”. Jest ona poświęcona okolicznościom, w których człowiek zaczyna myśleć o innych ludziach najpierw jako o przeszkodzie na drodze własnego rozwoju, a w końcu – jako o wrogach, których należy za wszelką cenę usunąć.

Wybitny publicysta przedstawia historię ludobójstw, jakich dopuszczano się w rożnych miejscach globu w ciągu ostatnich 120 lat – od zbrodni niemieckich w Namibii i genocydu Ormian po czasy nam współczesne. Analizując przyczyny, jakie do nich doprowadziły, wskazuje na istnienie stałych mechanizmów, które sprawiają, że pewne grupy etniczne zostają nagle wyłączone spod działania prawa i poddane eksterminacji. Pisze o „wyobraźni ludobójczej” i o „ludobójcy jako człowieku moralnym” przekonanym, że jego działania są słuszne. Równocześnie opowiada o tym, jak rodziła się idea ścigania tego typu zbrodni i jak – powoli, niedoskonale, ale jednak – wcielana była w życie. Jak trafnie napisała Joanna Tokarska-Bakir, jego książka jest krzepiąca, choć nie pozostawia złudzeń.

Marcin Napiórkowski, Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022

To jedna z tych książek, które próbują mierzyć się z mitami, jakie przenikają nasze myślenie o świecie. Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego i ceniony publicysta „Tygodnika  Powszechnego” bierze na cel dwie współczesne mitologie, które – jak pisze – „przenikają sztukę i kulturę popularną, kształtują badania naukowe i ich odbiór na internetowych forach, wpływają na głosowania w Parlamencie Europejskim i dyskusje przy rodzinnym stole”. Obie dotyczą przyszłości i roli, jaką w jej kształtowaniu odegra rozwój technologii. Jedną autor nazywa technooptymizmem, drugą – technopesymizmem.

Mitologie te są ze sobą w zwarciu, które uniemożliwia rzetelną rozmowę o konsekwencjach postępu, jaki dokonał się w nauce i technice. Marcin Napiórkowski wskazuje na potrzebę „nowych opowieści”, które inaczej rozłożą akcenty i pozwolą nam budować przyszłość w sposób bardziej spójny. Jego książka to zbiór podpowiedzi, na czym te „nowe opowieści” powinny być oparte. Świat może być lepszy – pisze w zakończeniu autor i po wysłuchaniu jego argumentów trudno nie przyznać mu racji.

Eligiusz Piotrowski, Początki wiary w zmartwychwstanie Jezusa. Od Reimarusa do Ratzingera/Benedykta XVI, Pracownia Mitopoetyki i Filozofii Literatury UZ, Zielona Góra 2022

Książek teologicznych tego kalibru nie powstaje w Polsce wiele. Dlatego jury nie mogło przeoczyć potężnej, liczącej blisko 900 stron monografii, poświęconej sporom, jakie toczyły się i toczą w obrębie teologii chrześcijańskiej, o… rozumienie zmartwychwstania Jezusa. Ks. Eligiusz Piotrowski, dogmatyk, wykładowca Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, rzetelnie i z pasją referuje w niej poglądy ponad setki teologów zajmujących się tym problemem, by na końcu przedstawić pogląd własny.

Czym właściwie jest Zmartwychwstanie? Jak rodziła się wiara, że Jezus zmartwychwstał, i jak rozumiano samo to pojęcie? Pytania takie pojawiły się w teologii przeszło dwieście lat temu wraz z nowymi badaniami na Biblią, a kiedy już się pojawiły, wywołały lawinę rozpraw na ten temat. „Mimo prostoty i obrazowości ewangelijnych wypowiedzi wydarzenia te nie są wcale oczywiste”, mówił autor w wywiadzie dla miesięcznika „Znak”. Jego książka to fascynująca próba wniknięcia w tę niezwykłą, rozpalającą wyobraźnię problematykę.

W kategorii drugiej za inicjatywy duszpasterskie i/lub społeczne będące działaniem według wartości głoszonych przez ks. Józefa Tischnera nominacje otrzymali:

Siostry Dominikanki prowadzące w Broniszewicach Dom Chłopaków

Dom Chłopaków w Broniszewicach koło Pleszewa w województwie wielkopolskim to miejsce realnej pomocy i jednocześnie miejsce symboliczne. Dzięki siostrom dominikankom, które go prowadzą, 67 chłopców z głębokimi niepełnosprawnościami znalazło w nim życiową przystań. Obecnie siostry rozbudowują swoją placówkę, żeby przyjąć kolejnych mieszkańców.

Równocześnie jest to żywe świadectwo tego, że każde ludzkie życie zasługuje na uwagę, ochronę, czułość i że społeczeństwo, a w nim Kościół, powinno skupić się wokół tych, którzy wcześniej byli marginalizowani. Siostry nie boją się niekonwencjonalnych działań, żeby zainteresować innych tym, co robią. Jak piszą na swojej stronie internetowej, „chłopcy wraz z personelem tworzą niezwykłą i barwną wspólnotę składającą się z różnorodnych osób, opartą na prawie wzajemnego zrozumienia, szacunku i miłości”. Ich działalność zyskała powszechną sympatię u ludzi o bardzo różnych przekonaniach. W świecie, w którym nie wiadomo, w co wierzyć i na czym się oprzeć, Dom Chłopaków to jeden z ważnych punktów orientacyjnych.

Anna Dymna

Dokładnie dwadzieścia lat temu założyła fundację pomagającą osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Wybitna i popularna aktorka zdecydowała się połączyć działalność artystyczną z dobroczynną, tej ostatniej poświęcając się jako wolontariuszka. Do współpracy wciągnęła grono artystek i artystów, lekarzy i przedsiębiorców. Fundacja Anny Dymnej „Mimo Wszystko” udzieliła pomocy blisko czterdziestu tysiącom osób, stworzyła i prowadzi warsztaty terapii artystycznej i zajęciowej, organizuje konkursy i festiwale promujące twórczość osób z niepełnosprawnościami.

Ale Anna Dymna nie skupia się jedynie na działalności własnej fundacji. Wspiera również inne organizacje i akcje pomocowe, a w telewizyjnym programie „Spotkajmy się” od lat przedstawia ludzi zmagających się z rozmaitymi przeszkodami zdrowotnymi i społecznymi. Dla wielu jest autorytetem i znakiem nadziei. „Zalewają nas teraz potoki słów, wszyscy powiedzieli największe mądrości”, mówiła w wywiadzie dla „Tygodnika Powszechnego”. „A są ludzie, którzy czekają tylko na to, by się przytulić i pomilczeć”.

Fundacja „Folkowisko”

Po agresji Rosji na Ukrainę wiele organizacji społecznych postanowiło skupić się na pomocy uchodźcom wojennym oraz osobom, które mimo zagrożenia zdecydowały się pozostać w swoich domach. Tak też stało się ze środowiskiem, które w marcu 2022 roku powołało Fundację „Folkowisko”, wcześniej skupionym na pielęgnowaniu i rozwijaniu wielokulturowego dziedzictwa wschodniej Polski.

Fundacja stała się jednym z najważniejszych ogniw w łańcuchu pomocy humanitarnej przekazywanej Ukrainie, nierzadko docierając z darami na tereny przyfrontowe. Jednocześnie poprzez rozmaite inicjatywy „Folkowisko” stara się budować głębsze więzi między Polakami i Ukraińcami. Temu celowi służy choćby działalność tzw. asystentów kultury. Fundacja działa dalekowzrocznie, wierząc, że bez dialogu, poznawania się i wspólnej pracy nad kulturą nie powstaną trwałe więzi łączące oba narody. W trudnym momencie, kiedy przybywa głosów kwestionujących zaangażowanie Polski po stronie Ukrainy, taka postawa jest bezcenna: rozbija „krzywe zwierciadła”, które pojawiają się między ludźmi.

Laureatów lub Laureatki poznamy podczas gali, która odbędzie się we czwartek 30 listopada 2023 r. o godz. 18.00 w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie.

mat.pras Nagrody/ jd