Więźniarki ciągnące wagonik z kamieniami na Industrie Strasse w obozie KL Płaszow. Fot.autor nieznany, 1943-1944r./AIPN
Niemiecki nazistowski obóz pracy i koncentracyjny Plaszow był jednym z trzech obozów koncentracyjnych założonych przez władze III Rzeszy na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Osadzano w nim głównie więźniów żydowskich i polskich. Obóz został utworzony przez Niemców w październiku 1942 r. w Krakowie na terenie dwóch dawnych cmentarzy żydowskich, położonych w dzielnicy Wola Duchacka. Powstał jako obóz pracy (Zwangsarbeitslager - ZAL) i był przeznaczony dla kilku tysięcy więźniów – Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 r. krakowskiego getta. W latach 1943–1944 osadzono tu część Żydów z likwidowanych gett w Bochni, Tarnowie, Wieliczce, Rzeszowie, Przemyślu oraz z obozu pracy w Szebniach. W lipcu 1943 r. Niemcy na terenie obozu utworzyli obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Przetrzymywano w nim mieszkańców Krakowa oraz ofiary pacyfikacji miejscowości podkrakowskich.
Skrzyżowanie SS-Strasse i Bergstrasse. W centrum Szary Dom. Po lewej ruiny domu przedpogrzebowego. Wyżej na wzniesieniu szpital SS. Na prawo komendantura i kompleks koszar, autor nieznany, 1943-1944r. / AIPN
W styczniu 1944 r. ZAL został przekształcony w obóz koncentracyjny (Konzentrationslager Plaszow bei Krakau – KL Plaszow).
Szacuje się, że przez cały okres funkcjonowania obozu więziono w nim około 30 tys. osób, a liczba ofiar zamordowanych w obozie oceniania jest na ok. 5 tys.Największą grupę stanowią Żydzi - ofiary likwidacji krakowskiego getta oraz złapani na tzw. aryjskich papierach, przeznaczeni na śmierć podczas selekcji dokonywanych w obozie.
To również cmentarz ponad 2 tysięcy Polaków, zarowno więźniów obozu, jak i przywożonych przez Gestapo osób skazanych na śmierć.
Ulica obozowa w KL Płaszow. Po lewo na pierwszym planie więźniowie niosący kocioł. Na drugim planie więźniowie przy pracach na drodze i magazynie murowanym. Na kolejnym planie w centrum obozowe baraki. Po prawo obozowe tory kolejki. Pomiędzy blokami (pierwszym z prawej i drugim z prawej) widoczna H-górka, autor nieznany, 1943-1944r./ AIPN
W sierpniu 1944 r. zaczęła się likwidacja KL Plaszow. Niemcy rozpoczęli wywożenie więźniów i infrastruktury obozowej (części baraków, wyposażenie warsztatów itp.).14 stycznia 1945 r. ostania grupa ok. 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo w kierunku KL Auschwitz.
Od 19 stycznia do końca 1945 r. na terenie obozu stacjonowała Armia Czerwona, pustosząc poobozowy teren. Po jej wyjściu obóz stał się dostępny dla każdego, a proces dewastacji postępował.
W 2017 roku Muzeum Krakowa przygotowało scenariusz upamiętnienia obozu, który zatwierdziła powołana przez Prezydenta Miasta Krakowa Rada Społeczna ds. utworzenia Muzeum – Miejsca Pamięci KL Plaszow. W skład tego gremium wchodzą przedstawiciele instytucji muzealnych, uczelni, środowisk żydowskich, krakowskiego samorządu i organizacji społecznych z terenu Podgórza.
Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow będzie obejmować 37 ha terenu poobozowego wpisanego do rejestru zabytków Województwa Małopolskiego oraz dwóch budynków: historycznego Szarego Domu i nowo wybudowanego Memoriału.
Do końca 2019 roku potrwają konsultacje społeczne dotyczące Muzeum, prowadzone przez Miejskie Centrum Dialogu.
Najbliższe spotkanie odbędzie się 16 września 2019 r. o godz. 17:30 w Muzeum Podgórza.
( na podstawie mat. pras. Muzeum Krakowa / Ryszard Kotarba -"Niemiecki Obóz w Płaszowie 1942-1945" )
JD
