Listy z tomaszowskiego getta wydane zostały w opracowaniu krytycznym dr Justyny Biernat przez Fundację Pasaże Pamięci z Tomaszowa Mazowieckiego .Autorem listów jest Izrael Aljuche Orenbach (1920), absolwent Państwowego Gimnazjum Humanistycznego w Bydgoszczy (matura 1939) . Adresatką ok.stu zachowanych listów jest pochodząca z Gdańska jego dziewczyna., Edith Blau (1921). Lutek, bo tak przez wszystkich był nazywany, pisał nieprzerwanie listy z Tomaszowa Mazowieckiego do Minden, gdzie przebywała Edith w latach 1939-1942. Pisał w języku polskim, Edith natomiast odpisywała mu w języku niemieckim. Listy są niezwykłym zapisem nie tylko coraz trudniejszych warunków życia w gettcie, ale także artystycznej pasji ich autora, założenia amatorskiego teatru w gettcie, także emocji, marzeń, nadziei i poczucia bezsilności wobec grozy wydarzeń, które zabierają "młodość " i "kulturę". - " Czy będzie nam kiedyś naprawdę wesoło? Czy już zawsze zostanie w nas to piętno wojny, ten smutek głęboki, który naprawdę wychodzi tylko w pewnych chwilach, tylko w chwilach nastroju. Wszyscy się maskujemy " - pisał gorzko Lutek w jednym z listów.
Poza korespondencją, którą przechowała Edith i jej rodzina, zachowało się dziewiętnaście karykatur autorstwa uzdolnionego także plastycznie Lutka, które wysłał do Minden w jednym z listów. W 1940 roku tak o nich pisze :" Robię karykatury. Zarzuciłem zupełnie inny rysunek, a widzę wszystko w karykaturze. Cały świat wydaje mi się karykaturą"
Lutek Orenbach wraz z rodziną został zamordowany w murach tomaszowskiego getta albo w obozie w Treblice w drugiej połowie 1942 roku.
Zbiór listów od Lutka i nie tylko, Edith przekazała dopiero w latach 90. XX wieku do Muzeum Pamięci Holokaustu w Waszyngtownie. Wraz z rysunkami Izraela Orenbacha stanowią one "Edith Brandon Collection"
"Sen o teatrze.Listy z tomaszowskiego getta" w opr. Justyny Biernat są pierwszą publikacją obejmującą pełny zbiór listów Lutka do Edith wraz z reprodukcjami wszystkich zachowanych karykatur Orenbacha.
Jdruzynska